مرحله مقایسه

- تشکیل ماتریس داخلی و خارجی (IE)
- تدوین استراتژی ها با توجه به داده های مراحل قبل

ماخذ: شاهد ، ۱۳۸۸ ، ص ۵۷
الف ) مرحله صفر(شروع)
-تعیین چشم انداز
تعیین چشم انداز از جمله ضروریاتی است که باید در یک مقصد گردشگری بدان توجه لازم مبذول گردد. در سند مربوط به چشم انداز یک مقصد گردشگری به این پرسش پاسخ داده خواهد شد: مقصد گردشگری می خواهد در آینده چه بشود.
تعیین چشم انداز برای یک مقصد گردشگری از آن جهت ضروری می نماید که به شیوه ای اثربخش موجب انگیزش و تحرک افراد برای دست یابی به آینده ای مطلوب می گردد. هنگامی که چشم انداز مقصد گردشگری با بهره گیری از نظرات ذی نفعان تعیین گردید، سند حاصل بازتابی از چشم انداز های شخصی می شود که در قلب و مغز مدیران و کارکنان وجود دارد. داشتن چشم انداز مشترک موجب می شود که اشتراک منافع بوجود آید، پدیده ای که می تواند ذینفعان را از روزمرگی بیرون آورده و آنها را در موقعیتی جدید قرار دهد. موقعیتی که نوید از آینده ای روشن می دهد و آنها فرصت ها، موقعیت ها و چالش های جالبی را در برابر خود مشاهده می نمایند. (شاهد ، ۱۳۸۸ ، ص ۵۸)

- شناسایی ماموریت ها، ویژگی ها و اجزاء آن
در این مرحله ویژگی ها و اجزاء ماموریت یک مقصد گردشگری مورد بحث قرار می گیرد. در این ارتباط پیتر دراکر پدر مدیریت نوین دنیا معتقد است که طرح پرسش: فعالیت ما چیست؟ مترادف با این پرسش است که ماموریت ما چیست؟ بیانیه ماموریت مقصد گردشگری جمله یا عبارتی است که بدان وسیله مقصود یک مقصد گردشگری از مقصود مقاصد گردشگری مشابه متمایز می شود و بیان کننده علت وجودی مقصد گردشگری بشمار می آید. اهمیت تعیین ماموریت در مدیریت استراتژیک به تحقیق اثبات شده است. تحقیقات بیانگر آن بوده است که سیستم های دارای عملکرد عالی دارای سند ماموریت مستند بوده اند(فردآر، ۱۳۸۴ ، ص ۱۷-۱۳۸). ماموریت یک مقصد گردشگری مشتمل بر نه جزء می باشد. با توجه به ماموریت مقصد گردشگری باید بتوان به پرسش های زیر پاسخ داد:
گردشگران: گردشگران مقصد گردشگری چه کسانی هستند؟
محصولات یا خدمات: محصولات و خدمات اصلی گردشگری مقصد گردشگری چیست؟
بازارها: از نظر جغرافیایی مقصد گردشگری در کجا رقابت می کند؟
فن آوری: آیا مقصد گردشگری از پیشرفته ترین فن آوری ها استفاده می کند؟
توجه به بقاء، رشد و سود آوری: آیا مقصد گردشگری برای رشد و سلامت مالی از تعهد لازم برخوردار است؟
فلسفه: باورها، ارزش ها و اولویت های اخلاقی اصلی مقصد گردشگری چیست؟
ویژگی ممتاز: مقصد گردشگری دارای چه مزیت رقابتی یا شایستگی ممتاز است؟
توجه به تصور مردم: آیا مقصد گردشگری نسبت به مسائل اجتماعی ، جامعه و محیط واکنش مناسب نشان می دهد؟
توجه به کارکنان: آیا کارکنان به عنوان یک دارایی ارزشمند برای مقصد گردشگری به حساب می آیند.
تعیین اهداف
اهداف نتایجی هستند که از تعقیب استراتژی ها به دست می آیند. آنها باعث می شوند که عملکردهای مقصد گردشگری بر اساس معیارهای خاصی انجام شود و برای کارکنان به منبع مهمی تبدیل می شوند که به آنها انگیزه و هویت می بخشد و آنها را تشویق به کار می کند. با دست یابی به اهداف می توان به ماموریت یک مقصد گردشگری جامعه عمل پوشاند. اهداف باید با هم سازگاری عمودی و سازگاری افقی داشته و یکدیگر را تایید و تقویت نمایند.
در ابتدای فرایند برنامه ریزی گردشگری هیچ موضوعی ضروری تر از تدوین اهداف به نظر نمی رسد. تعیین اهداف از آن جهت با اهمیت به شمار میرود که نتایج مورد انتظار و دلخواه را از توسعه گردشگری در یک منطقه بیان می کنند (WTO، ۱۳۷۹، ص۳۲). هدف در برنامه‌ریزی، نهایتی است که برنامه‌ریزی به سو و سمت آن جهت گرفته و منظوری است که برای آن سیستم برنامه‌ریزی سازمان یافته است.
در تدوین اهداف قبل از هر اقدامی باید منطقهای که توسعه گردشگری آن مدنظر است از ابعاد مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. این تجزیه و تحلیل موجب می شود که اهداف به صورت واقع گرایانه تدوین شده و قابلیت دست یابی آنها امکان پذیر باشد. نکته دیگری که باید در تدوین اهداف گردشگری یک مقصد به آن توجه داشت این است که هدف های تعیین شده باید اهداف طرح های فرادست خود را در خود منعکس نموده و آنها را تقویت نمایند.
ب ) مرحله ورودی
تعیین عوامل داخلی و خارجی موثر بر تدوین استراتژی
این مرحله شامل ارزیابی محیط خارجی و ارزیابی محیط داخلی است. در این مرحله عوامل خارجی و عوامل داخلی مؤثر بر مقصد گردشگری با بهره گرفتن از دو تکنیک ماتریس ارزیابی عوامل خارجی(EFE) و ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) شناسایی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. این عوامل در نمودار شماره(۹) به نمایش گذاشته شده است.
شکل شماره ۱۳ - الگوی عوامل موثر بر تدوین راهبردهای توسعه مقصد گردشگری
منبع : دلبری،۱۳۸۳ ، ص ۱۰۴
- ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE):
استراتژیست ها با بهره گرفتن از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی میتوانند عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی، محیطی، سیاسی، دولتی، قانونی، فناوری و رقابتی را مورد ارزیابی قرار دهند. این عوامل موجب خلق فرصت ها و تهدیداتی برای یک مقصد گردشگری می شوند.
مقصود از فرصت ها و تهدیدات خارجی، رویدادها و روندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی، محیطی، سیاسی، رقابتی و… است که میتوانند به میزان زیادی در آینده به منطقه منفعت یا زیان برسانند. فرصتها و تهدیدها به میزان زیادی خارج از کنترل است، ازاین رو از واژه خارجی یا بیرونی برای آنها استفاده می کنند. برای تهیه ماتریس ارزیابی عوامل خارجی باید پنج مرحله را به شرح زیر طی کرد:
۱ـ پس از بررسی عوامل خارجی، عوامل شناخته شدهای را باید فهرست کرد که موجب بروز فرصت یا تهدید برای مقصد گردشگری می شوند.
۲ـ به این عوامل وزن یا ضریب داده می شود. این ضریبها از صفر(بی اهمیت) تا۱(بسیار مهم) می باشند. ضرایب، نشان دهنده اهمیت نسبی یک عامل می باشد. اغلب، به عواملی که موجب فرصت یا موقعیت میشوند ضریب بیشتری(در مقایسه با عوامل تهدید کننده) داده میشود (ولی اگر عوامل تهدید کننده هم شدید باشند، باید به آنها ضریب بالایی داد). با مقایسه مقاصد گردشگری رقیب و پس از بحث گروهی و توافق نظر میان اعضاء می توان وزن ها و ضرایب را تعیین کرد. مجموع این ضرایب باید عدد ۱ باشد.
۳ـ به هر یک از عواملی که موجب موفقیت میشود رتبه ۱ تا ۴ داده میشود. این عدد بیانگر میزان اثربخشی استراتژیهای کنونی سیستم در نشان دادن واکنش نسبت به عامل مزبور می باشد. عدد ۴ به معنای این است که واکنش بسیار عالی بوده، عدد۳ یعنی واکنش از حد متوسط بالاتر، عدد ۲ یعنی واکنش در حد متوسط و عدد ۱ بدین معنی است که واکنش ضعیف می باشد. این رتبه ها برحسب اثربخشی استراتژیهای سیستم تعیین می شوند. رتبه ها در محدوده مقصد گردشگری مورد نظر و ضرایب که در مرحله دوم تعیین شدند با توجه به صنعت گردشگری تعیین می گردند.
۴ـ ضریب هر عامل در رتبه مربوطه ضرب می شود تا نمره نهایی به دست آید.
۵ـ مجموع نمره های متعلق به هر یک از متغیرها به دست آورده شود تا بتوان مجموع نمره های مقصد گردشگری را تعیین کرد.
در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی، صرف نظر از تعداد عواملی که موجب فرصت یا تهدید میشوند هیچ گاه مجموع نمره های نهایی سیستم بیش از ۴ و یا کمتر از ۱ نمی شود. میانگین این جمع ۵/۲ می شود. اگر این اعداد به ۴ برسند بدین معنی است که سیستم در برابر عواملی که موجب تهدید و فرصت می شوند، به صورتی بسیارعالی واکنش نشان می دهد. به بیان دیگر، سیستم دراستراتژیهای خود به شیوهای موفقیت آمیز از فرصتهای موجود استفاده می نماید و اثر عواملی را که موجب تهدید می شوند به پایین ترین میزان ممکن می رساند. عدد ۱ بیانگر این است که سیستم در تدوین استراتژیهای خود نتوانسته است از عواملی که فرصت یا موقعیت ایجاد می کنند بهره برداری نماید و یا از عواملی که موجب تهدید می گردند، احتراز نماید. درک عواملی که در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی به کار می آید بسیار مهمتر از ضرایب یا نمره ای است که به این عوامل می دهند. جدول شماره(۶)شکل نمایی یک ماتریس ارزیابی عوامل خارجی را نشان می دهد.
جدول شماره۶ - ماتریس ارزیابی عوامل خارجی(EFE)

ردیف

عوامل کلیدی خارجی

ضریب

رتبه

نمره نهایی

O1
.