ج- تنزیل
د- سرمایهگذاری ها
ه- ساختمان، اثاثیه و لوازم
و – سایر دارایی ها (پرداخت حق بیمه - مطالبات مشکوک وصول)
۲-۲-۵) اصول و خط مشی بانکهای تجاری :
۲-۲-۵-۱) اصل نقدینگی :
طبق این اصل بانکدار باید توجه خاصی به توزیع منابع مالی بین اشکال مختلف مصارف آن
منابع مبذول دارد تا هر لحظه که خواست بتواند به سرعت اقلام مختلف دارایی ها را به وجه نقد تبدیل نماید تا پاسخگوی سپرده گذاران و سایر طلبکاران بانک باشد.
رعایت این اصل قابلیت مدیران بانک در ارضاء تقاضای سپردهگذاران و سایر طلبکاران به وجه نقد است.
۲-۲-۵-۲) اصل منفعت :
با توجه به اینکه هدف بانک تجاری تحصیل حداکثر منفعت است لذا بانکدار باید به نحوی پرتفوی بانک را نگهدار دارد که درآمد حاصل از اقلام مختلف وام وسرمایه گذاری که قسمت اعظم دارایی بانک را تشکیل میدهند بتواند ضمن پوشش هزینه های بانک منفعتی نیز نصیب سهامداران نماید
البته بانکدار بایستی تعادل لازم بین این دو اصل را فراهم نماید یعنی در عین حالی که بانکدار بتواند نیاز سپردهگذاران و سایر طلبکاران به وجه نقد را تأمین نماید برای صاحبان سهام نیز منفعت خوبی تحصیل نماید.
۲-۲-۵-۳) اصل امنیت:
اصل سومی که بایستی هم زمان وهمراه با دو اصل قبلی بدان توجه اساسی نمود اصل امنیت است این اصل به بانکدار در خصوص اتخاذ تصمیم برای اعطای وام واعتبار همیشه این هشدار را میدهد که نباید فقط به فکر تحصیل حداکثرمنفعت باشد بلکه در خصوص اعطاء وام وسرمایه گذاری اصل امنیت را باید رعایت نماید.در واقع اصل امنیت موضوع برگشت اصل وبهره وام است.
بنابرین در مجموع بانکدار بایستی به هنگام تصمیم گیری جهت سرمایه گذاری ومصرف منابع مالی بانک بطور همزمان سه اصل فوق را رعایت نماید. (قربانی،۱۳۹۱)
خدماتی که بانکها ارائه میدهند را بدین شرح میتوان دستهبندی کرد:
اعطای وام به شرکتها و اشخاص، دریافت سپردههای اشخاص، جاری و سرمایهگذاری، تسهیل مبادله پول از طریق انتقال تلفنی و دستگاه خودپرداز و کارت بدهی، بانکداری اینترنتی و نگهداری از اشیای قیمتی به ویژه در صندوق امانات (امیرمتین،۱۳۹۰).
۲-۳) ارکان نظام بانکی :
به موجب لایحه قانونی اداره امور بانکها که در تاریخ ۷/۷/۱۳۵۸ به تصویب شورای انقلاب اسلامی رسید، ارکان نظام بانکی عبارتند از:
مجمع عمومی بانک: از جمله وظایف این مجمع استماع گزارش سالانه هر بانک و رسیدگی به انتخاب ترازنامه و صورت سود و زیان سال مالی قبل، رسیدگی و اتخاذ تصمیم در مورد اندوخته هر یک از بانکها، مدیران عامل و اعضای هیأت مدیره بانکها و . . . میباشد.
شورای عالی بانک: از جمله وظایف این شورا، رسیدگی به بودجه هر یک از بانکها، ایجاد هماهنگی در امور بانکها، اتخاذ تصمیم درباره سیاستهای کلان اقتصادی، اعتباری و اداری بانکها و . . . میباشد.
هیأت مدیره هر بانک
مدیر عامل هر بانک
بازرسان قانونی (قجر،۱۳۸۸)
۲-۴) تاریخچه بانکهای ایران و جهان:
بنا بر قوانین حمورابی، امپراتوری بابل نخستین کشوری است که در آن صرافی وجود داشت. سابقه صرافی در ایران به دوره هخامنشی میرسد و معروفترین صرافیهای آن دوران «اجی بی و موراشو» بود که متعلق به مهاجرین مقیم بابل بود (علیزاده،۱۳۵۱).
به هر حال بانکهای امروزی همان صرافیهای کوچک قدیمی هستند که امروزه گسترش یافته و مرکز فعالیتهای پولی و مالی شدهاند (آلبوکرکی،۱۸۵۵). در قدیم بانکداری بیشتر در کشورهای بابل، روم، ایران، چین و یونان رواج داشت که در این میان چین به دلیل اختراع کاغذ عملیات بانکداری را رونق بیشتری داده و برای اولین بار تهیه اسناد بانکی و نگهداری حسابها به صورت ارزان و ساده را امکانپذیر ساخت. از قرن پانزدهم میلادی به بعد با کشف قاره آمریکا و راههای دریایی جدید، روابط بازرگانی میان شرق و غرب توسعه بیشتری یافت (فرجی ،۱۳۸۷).
عملیات بانکی در آن دوران محدود به نقطه دیگر و تسعیر پولهای خارجی بود. کمکم با نشر اسکناس قابل تبدیل به طلا و نقره، بانکداری رونق یافته و محلی برای قبول سپردههای نقدی مردم و دولت شد و پرداخت وام و اعطای اعتبار توسعه پیدا کرد. نخستین مؤسسه صرافی و بانکداری در ایران در سال ۱۲۵۷ (ه . ق.) توسط تومانیاسن در شهر تبریز تأسیس شد. اولیه مؤسسه رهنی که در سال ۱۲۷۸ شمسی به صورت شرکت با سرمایه ۱۰ هزار تومان آغاز به کار کرد، شرکت برادران بنیاسرائیل بود که توسط مرحوم میرزا خداداد بخشی ملقب به منتخب الزواره به اتفاق هفت نفر دیگر آغاز به فعالیت نمود. بانک جدید شرق نخستین بانک در ایران بود که توسط انگلیسیها در زمان سلطنت ناصرالدین قاجار- سال ۱۲۶۶ ش (۱۸۸۸ م) در شمال شرقی میدان توپخانه (امام خمینی) در محل بانک بازرگانی (تجارت فعلی) تأسیس گردید و مرکز آن بانک در شهر لندن بود.
اولین بانک ایرانی- بانک سپه- در ۱۴/۲/۱۳۰۴ ه . ش. با نام بانک پهلوی قشون با سرمایه صندوق بازنشستگی درجهداران ارتشی (۳۸۸۳۹۵۰ ریال) تشکیل و شروع به فعالیت کرد.
بانک ملی ایران در تاریخ ۱۷/۶/۱۳۰۷ با سرمایهای معادل ۲۰ میلیون ریال شروع به کار نمود. پس از گذشت ۷۴ سال فعالیت بانکی در ایران، بانک مرکزی ایران در تاریخ ۱۸/۵/۱۳۳۹ با سرمایهای معادل ۶/۳ میلیارد ریال تشکیل یافت.
اولین بانک تجاری ایران به نام بانک بازرگانی، با سرمایهای خصوصی در سال ۱۳۲۸ ه . ش. تأسیس گردید. بانک صادرات در سال ۱۳۳۱ (ه . ش.) با نام اولیه بانک صادرات و معادن ایران و بانک رفاه در سال ۱۳۳۹ تأسیس گردیدند (علیزاده ۱۳۵۱).
۲-۵) کارکردهای بانک در حوزه نظام مالی:
مجموعه فعالیتها و عملیاتی که توسط بانکها انجام میگیرد، بانکداری نامیده میشود. به عبارت دیگر، بر اساس یک تعریف ساده، بانک یک مؤسسه انتفاعی است که با سرمایه خود و یا سپردههای مشتریان به منظور کسب سود، اقدام به جمع آوری سپردهها، دادن وام، اعتبار و خدمات بانکی می کند. بر اساس این تعریف ساده، میتوان فعالیتهای مؤسسات پولی و بانکی را در عرصه اقتصاد به دو گروه عمده جمع آوری سپردههای مردم و اعطای تسهیلات و اعتبارات به آنها طبقهبندی نمود. مؤسسات پولی و بانک در هر اقتصاد در قدم اول به عنوان واسطههای مالی یا کارگزارانی که سعی در تسهیل انجام معاملات و فعالیتهای اقتصادی را دارند، تعریف میشوند (قجر،۱۳۸۸).
۲-۶) بانکداری خصوصی و تاریخچه آن:
۲-۶-۱) ضرورت خصوصیسازی:
شرایط رقابتی جهان امروز و اهمیت یافتن مباحثی چون جهانی شدن، کاهش تعرفهها، سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی، اهمیت کیفیت کالاها و خدمات در بازار، دیگر نمیتوان انتظار داشت با نظام اقتصادی دولتی، شاهد پویایی و کارآفرینی در امر اقتصاد، تولید، صادرات و خدمات باشیم. این در حالی است که جامعه امروز ما نیازمند گسترش هرچه بیشتر بخش خصوصی در کشور میباشد (زند وکیلی ۱۳۸۹).
۲-۶-۲) چالشهای بانکداری خصوصی در ایران:
بر اساس ماده ۹۸ برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، زمینه فعالیت بانکهای خصوصی در کشور فراهم شد. مطالعه عملکرد این بانکها نشان دهنده رشد قابل توجهآنها در مورد جذب سپره و اعطای تسهیلات است. همچنین تأیید کننده نقش فعال بانکهای خصوصی در ارائه خدمات الکترونیک و استفاده از شیوههای بینالملل ارائه خدمات بانکی است. اما به رغم نیاز اقتصاد کشور به چنین نهادهایی، شاهد عدم توسعه کافی بانکهای خصوصی طی سالهای گذشته بودهایم. محدودیتهایی مانند نبود بیمه سپرده، اعمال نرخ سپرده قانونی یکسان، اعمال محدودیت برای خرید اموال غیرمنقول، بیثباتی در تصمیمگیریهای سیاسی و اقتصادی، نبود امکان استفاده از وجوه دولتی، ضعف فرهنگ بانکداری خصوصی، در کنار ضعف نظارت بانک مرکزی، حیطه گسترده وظایف آن بانک، استقلال نداشتن بانک مرکزی، نگرانی از ناتوانی در رقابت بانکهای دولتی و نگرانی از اختلال در سیاستهای پولی کشور، مانع از گسترش بانکهای خصوصی شدهاند (بانک و اقتصاد- ش ۹۱ – ص ۲۸)
۲-۶-۳) تاریخچه بانکهای خصوصی:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اولین بانک غیردولتی (خصوصی) که تأسیس گردید، بانک اقتصاد نوین (ENB) بوده است.
با تصویب قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در سال ۱۳۷۸، تأسیس بانکهای خصوصی در ایران مجاز شناخته شده که متعاقباً مجوز تأسیس بانکهای خصوصی در سال ۱۳۷۹ توسط مجلس داده میشود.
بر اساس آییننامه مربوط به تأسیس بانکهای خصوصی، سرمایه اولیه آنها بایستی معادل ۲۰۰ میلیارد ریال باشد .
بانک ملت که یک بانک صد در صد دولتی بوده، در سال ۱۳۸۷ مورد پذیرش بورس قرار گرفته و متعاقباً سهام آن نیز بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی به بخش خصوصی واگذار گردیده و به عنوان یک بانک خصوصی در عرصه بانکداری به رقابت میپردازد.
متعاقباً بانکهای تجارت و صادرات نیز به واگذاری سهام خود به بخش خصوصی پرداختند. به طور کلی بانکهای خصوصی حداقل ۱۰ درصد داراییهای سیستم بانک را به خود اختصاص دادهاند (قجر، ۱۳۸۸).
۲-۶-۳-۱) فعالیت بانکهای خصوصی ایران
۲-۶-۳-۱-۱) اقتصاد نوین:
بانک اقتصاد نوین نخسین بانک خصوصی ایران پس از انقلاب است که در سال ۱۳۸۰ با سرمایه ۲۵ میلیارد تومان آغاز به کار کرد. سرمایه اسمی این بانک اکنون به ۸۰۰ میلیارد تومان رسیده است. عمده سهام این شرکت متعلق به صنایع و شرکت های بزرگ ساختمانی مانند شرکت بین المللی پیمانکاری استراتوس، شرکت ساختمانی گروه صنایع بهشهر، شرکت بهپخش، شرکت توسعه صنایع بهشهر، شرکت سرمایهگذاری ساختمان ایران و صندوق بازنشستگی کشوری است. اقتصاد نوین در سال ۱۳۸۰ پذیره نویسی خود را در بورس انجام داده و حالا بعد از ۱۱ سال در میان بانک های قدرتمند قرار گرفته است. این بانک در این مدت چندین بار افزایش سرمایه داده است به گونهای که سرمایه اولیه در زمان تاسیس آن ۲۵ میلیارد تومان بود اما حالا این سرمایه از محل آورده سهامداران و سود سالیانه به یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است. این بانک تعداد شعبه های خود را در تهران و شهرستان ها دائماً در این سال ها افزایش داده تا جایی که شعبه های تهران را در ۴ سرپرستی و شهرستانی ها را در ۸ سرپرستی مدیریت میکند. این بانک زمانی در ارائه نرخ سود سپرده بلند مدت شهره بود. در حال حاضر تقریبا بیشترین سود را به سپرده های کوتاه مدت نسبت به بانک های دیگر میپردازد. اقتصاد نوین سود ۱۰ درصدی را برای سپرده کوتاه مدت در نظر گرفته و برای سپرده های سه ماهه، شش ماهه و نه ماهه به ترتیب ۱۲، ۱۳ و ۱۵ درصد سود میدهد. سپرده های یک ساله در این بانک ۱۷ درصد سود دارد و سپرده های دو و سه ساله ۱۹ درصد سود میگیرند. اقتصاد نوین به سپرده های چهار ساله و پنج ساله هم به طور میانگین ۲۰ درصد سود میپردازد.
۲-۶-۳-۱-۲) پارسیان:
بانک پارسیان یکی از بانک های خصوصی ایران است که در سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده است. بانک پارسیان با در اختیار داشتن ۴۵ درصد از کل منابع بانک های خصوصی و سهم ۴۲ درصدی از کل تسهیلات اعطایی توسط بانک های خصوصی، عنوان بزرگترین بانک خصوصی ایران را از آن خود کرده است. آخرین سرمایه ثبت شده این بانک ۱۳۲۰ میلیارد تومان است.
اشخاص حقوقی عمدتاً دولتی وشبه دولتی، ۸۱ درصد سهام این شرکت را در اختیار دارند.
پارسیان از بزرگترین و فعال ترین بانک های خصوصی کشور است که مشتریان فراوانی در کشور دارد. خیلی ها این بانک را به عنوان اولین بانک خصوصی کشور میدانند چراکه در فاصلهای کم بعد از اقتصاد نوین فعالیت رسمی خود را آغاز کرد هرچند که روند توسعه شعب خود را با سرعت بیشتری نسبت به رقبا پیش برد. پارسیان که در سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده است روش های متنوعی برای ارائه سود به سپرده های بانکی در نظر گرفته است. سپرده های کوتاه مدت در این بانک هفت درصد سود دریافت میکند. برای سپرده های سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و یک ساله هم به ترتیب ۱۰، ۱۲، ۱۵ و ۱۷ درصد به طور میانگین سود در نظر گرفته میشود. این بانک در قالب طرح سپرده های زرین، مدت دار پنج و پویا روش های خاصی را در محاسبه سود در پیش گرفته است. مثلاً در روش پویا مشتریان میتوانند با دست نزدن به سپرده های خود در پایان مهلت مشخص مثلا یک ساله آن را به سپرده دو ساله تبدیل کنند و سود یک سال اول را هم بر اساس دو سال دریافت کنند. و این کار برای هر دوره قابل تمدید خواهد بود. بانک پارسیان برای سپرده های بلند مدت پنج ساله به طور میانگین ۲۰ درصد سود در نظر گرفته است که به طور پلکانی بالا میرود. در زمان سر رسید مبلغ اولیه سود ۱۳۲٫۸۰ درصدی دریافت خواهد کرد که البته برخی بانک های تازه تاسیس در این بخش تا ۱۶۹ درصد سود میپردازند.
۲-۶-۳-۱-۳) کار آفرین:
بانک کارآفرین فعالیت خود را در ابتدا به صورت مؤسسه اعتباری غیربانکی با مشارکت اعضای جامعه مهندسان مشاور ایران، انجمن های مدیران صنایع، شرکتهای ساختمانی، تأسیساتی و تجهیزاتی، مهندسان مشاور معمار و شهرساز و گروهی از کارشناسان بانکی و با سرمایه ۳۰ میلیارد ریال و با نام شرکت اعتباری غیربانکی کارآفرینان آغاز و در سال ۱۳۷۸ به ثبت رسید. این مؤسسه در سال ۱۳۸۰ به بانک تبدیل شد سرمایه این بانک در سال ۱۳۹۰ به بیش از چهار هزار و پانصد میلیارد ریال رسید. کارآفرین در سال ۸۱ به عنوان اولین بانک خصوصی در فهرست تابلوی بورس اوراق بهادار تهران قرار گرفت.
راهنمای ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوهشی درباره بررسی عوامل مؤثر بر تسهیلات غیرجاری بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق ...