البته قانون تجارت الکترونیکی در کشور ما فاقد … مشابه است . مع هذا از مواد ۶ و ۷ این قانون در خصوص پذیرش داده پیام ، در مقام نوشته و امضاء الکترونیکی ، استنباط میشود که اعتبار و نفوذ قراردادهای الکترونیکی ، در سیستم حقوقی ما ، به صرف شکل (ایراد شکلی) قابل رد نیست.^[۶۹]
سکوت قانون تجارت الکترونیکی ایران ، در موارد دیگری نیز زمینه را برای استفاده و تمسک به قواعد عام قرارداد باز نگه داشته است. به همین جهت ، به نظر میرسد که با سکوت قانون تجارت الکترونیکی و اجرای قواعد عمومی قرارداد، زمان و مکان انقعاد عقد در عقود مکاتبه ای را بتوان به قراردادهای الکترونیکی نیز تسری داد.^[۷۰]

گفتار۴- قراردادهای الکترونیکی از منظر قوانین ایران
قانون تجارت الکترونیکی ایران (۱۳۸۲) در زمینه تعارض قوانین و دادگاهها در قراردادهای الکترونیکی ف مسکوت است و هیچگونه راهکاری در متن قانون اشاره نشده است . در قانون نمونه تجارت الکترونیکی آنسپترال (۱۹۹۶)(الگوی اولیه قانون تجارت الکترونیکی ایران) نیز حکم خاصی در این زمینه موجود نیست . البته از این حیث ، رویه دو قانون را نمیتوان دارای اشکال دانست زیرا از منظر این قوانین قراردادهای الکترونیکی ، نوعی قرارداد مکاتبه ای (از راه دور) تلقی میشود و از این بابت با قراردادهای معمولی تجاری تفاوتی ندارد و متعاقبا قواعد حل تعارض آن نیز با قواعد مربوط به قراردادهای معمولی ، تفاوتی نخواهد داشت.
در حقوقی داخلی ایران ، لحن ماده ۹۶۸ قانون مدنی به گونه ای است که حکایت از محدود نمودن آزادی اراده طرفین قرارداد دارد در صورتیکه هر دو طرف قرارداد ایرانی باشند . به موجب این ماده ، تعهدات ناشی از عقود ، تابع قانون محل وقوع عقد است مگر اینکه متعاقدین ، اتباع خارجی بوده و آنرا صریحا یا ضمنا ، تابع قانون دیگری نموده باشند. از نظر اکثر حقوقدانان ، مفاد ماده ۹۶۸ قانون مدنی آمره محسوب شده و طرفین عقد ، نمیتوانند قرارداد خویش را در ایران منعقد نمایند و آنرا تابع قانون کشور دیگری بجز قانون ایران نمایند مگر اینکه هر دو طرف معامله ، بیگانه باشند . پذیرش تفسیر موسع از ماده ۹۶۸ قانون مدنی و تلقی تکمیلی بودن محتوی این ماده ، خلاف ظاهر الفاظ ماده بوده و به سختی قابل دفاع است . لذا به ویژه در مورد قراردادهای الکترونیکی بین المللی ، میبایست چاره ای اندیشیده شود. البته از این منظر ، برای قراردادهای منعقده در خارج از کشور ، تفاوتی میان اتباع ایران و اتباع بیگانه نیست . ^[۷۱]
موارد زیر را در قانون تجارت الکترونیکی ایران بیشتر و دقیقتر بررسی مینماییم:
بند۱- زمان ارسال و وصول داده پیام
مطابع ماده ۲۶ قانون تجارت الکترونیکی ایران که از بند ۱ ماده ۱۵ قانون نمونه آنسیترال اقتباس شده است، ارسال داده پیام زمانی^[۷۲] تحقق می یابد که به یک سیستم اطلاعاتی ، خارج از کنترل اصل ساز قائم مقام وی ، وارد میشود. این سیستم اطلاعاتی ، ممکن است متعلق به یک واسطه ، مثلا دفتر اسناد رسمی و یا متعلق به شخص مخاطب باشد. بنابراین اگر اصل ساز ، در تاریخ امرو ، داده پیام مبنی بر قبول خود را مخابره نماید اما به هر علتی ، اعم ترافیک یا نقض فنی شبکه ، داده پیام فردا به سیستم خارج از کنترل اصل ساز ، وارد شود ، زمان ارسال بجای امروز ، فردا تعیین خواهد شد. توجه به این نکته ضروری است که ورود داده پیام به سیستم اطلاعاتی خارج از دسترس اصل ساز ، معادل تحویل داده پیام به مخاطب نبوده و ممکن است ایت تحویل با تاخیرهای پیش بینی نشده انجام شود و در بعضی اوقات ، به علل فنی ، حتی ممکن است داده پیام حذف شده و به مخاطب تحویل نشود. در حالت اخیر ، نمیتوان گفت که عمل ارسال داده پیام انجام شده است.^[۷۳]
در خصوص زمان وصول داده پیام و مطابق ماده ۲۷ قانون تجارت الکترونیکی ایران دو حالت قابل تمییز است : فرض اول این است که مخاطب ، سیستم اطلاعاتی معینی را برای دریافت داده پیام ، تعیین نموده باشد . در این صورت دو حالت قابل تفکیک است : ممکن است اصل ساز ، پیام را به سیستم اطلاعاتی تعیین شده بفرستد که در این حالت ، وصول داده پیام زمانی محقق میشود که داده پیام ، به سیستم اطلاعاتی مقصد ، وارد شود. حالت دوم آن است که اصل ساز ، داده پیام را به سیستم اطلاعاتی بجز سیستم مورد نظر مخاطب ارسال کند که در این صورت ، زمانی که مخاطب داده پیام را بازیافت میکند ، زمان وصول داده پیام محسوب میشود.^[۷۴]
فرض دوم آن است که مخاطب ، یک سیستم اطلاعاتی معینی را برای دریافت داده پیام مشخص ننموده باشد. در این صورت به محض اینکه داده پیام ، به هریک از سیستم های اطلاعاتی مخاطب ، وارد شود ، واصل شده تلقی میگردد.^[۷۵] وقتی میتوان گفت داده پیام به سیستم اطلاعاتی مخاطب ، وارد شده است که مخاطب ، بتواند آنرا مورد بررسی قراردهد.
نکته قابل توجه در مورد ارسال و وصول داده پیام ، این است که مطابق قانون تجارت الکترونیکی ایران ، در بسیاری از موارد ، لحظه ارسال داده پیام و لحظه وصول آن ، مقارن و یکسان است و این نکته ، منتج عملی از کاربرد روزمره داده پیام است. لذا تعارضی که بطور سنتی بین کشورها در مورد انعقاد قراردادهای مکاتبه ای و بین نظریه ارسال قبول و وصول قبول وجود دارد ، در مورد قراردادهای الکترونیکی ، خود به خود از بین میرود زیرا در این مورد ، زمان ارسال قبول و زمان وصول قبول ، عملا منطبق و یکسان است.
بند۲- مکان ارسال وصول داده پیام
بر خلاف تجارت سنتی ، که در آن با فضاها و اماکن ثابت و فیزیکی ، سرو کار دارد و معمولا مکان ارسال نامه و محل دریافت آن معلوم است ، در فضاهای مجازی و الکترونیکی ، وضعیت به گونه دیگری است و اشخاص در این محیط ها میتوانند از هر نقطه از جهان ، پیام خود را به هر نقطه دنیا ارسال نمایند و در هر مکان دیگری ، پیام واصله را دریافت نمایند.
به سبب اهمیت تعیین مکان ارسال و دریافت داده پیام ، که نقش بنیادین در تعیین آثار حقوق و تعهدات قرارداد دارد ، قانونگذار در ماده ۲۹ قانون تجارت الکترونیکی ایران (و متناظرا بند ۴ ماده ۱۵ قانون نمونه آنسیترال) چنین مقرر نموده است:
چنانچه طرفین قرارداد ، در خصوص مکان ارسال و دریافت داده پیام ، به شیوه خاصی توافق نموده باشند ، به همان شیوه توافقی عمل خواهد شد درغیر این صورت ، محل تجاری (کاری) اصل ساز (ارسال کننده) ، محل ارسال پیام داده است و محل تجاری (کاری) مخاطب ، محل دریافت آن تلقی میشود.
اگر اصل ساز ، بیش از یک محل تجاری (کاری) داشته باشد ، نزدیکترین محل به اصل معامله ، محل تجاری (کاری) خواهد بود. در غیر این صورت محل اصلی شرکت ، محل تجاری (کاری) است.
اگر اصل ساز یا مخاطب ، فاقد محل تجاری (کاری) باشد، اقامتگاه قانونی آنان ملاک عمل خواهد بود.
ضمنا ماده ۳۰ قانون تجارت الکترونیکی ایران ، آثار حقوقی زمان و مکان ارسال و دریافت داده پیامها و همچنین آثار حقوقی ناشی از محتوای داده پیامها را تابع قواعد عمومی قردادها است.^[۷۶]
گفتار۵- قراردادهای الکترونیکی از منظر کنوانسیون بیع بین المللی کالا (۱۹۸۰) وین
کنوانسیون بیع بین المللی کالا – وین ۱۹۸۰(که از این به بعد کنوانسیون بیع نامیده میشود) ، تنها کنوانسیونی است که قانون متحد الشکل بین الملی برای مهمترین معامله در تجارت بین المللی ، یعنی بیع بین المللی ، را تدوین نموده است. ماده ۱۳ کنوانسیون بیع ، شکل مکتوب قراردادهای بیع بین المللی را اینگونه توصیف مینماید : ” برای اهداف این کنوانسیون ، نوشته ، شامل تلگرام و تلکس خواهد بود.”
لذا واژه “نوشته” این امر را مفروض میدارد که تلگرام و تلکس شیوه های مقبول برای انعقاد قرارداد میباشند. لیکن کنوانسیون بیع برای قراردادهای مبتنی بر رایانه ، همچون EDI ، اینترنت ، قرارداد انتخاب نمایه (click wrap) و قراردادهای بسته ای (shrink wrap)و پست الکترونیکی (Email)مسکوت است و این بابت ایراداتی به آن وارد است.
کنوانسیون بیع ، بطور صریح ، شیوه های الکترونیکی انعقاد و قرارداد را در تعریف “نوشته” مطرح نمی سازد ، اما این نوع قراردادها به لحاظ هدف ، مفهوم و ساختار حقوقی ، معتبر میباشند.
انعقاد قرارداد به شیوه الکترونیکی ، منجر به دو چالش شده است : اول سرعت زیاد و دوم خودکار شدن (اتوماسیون) . علاوه بر آن کنوانسیون بیع ، با دو پدیده مهم تجاری روبرو میباشد:
اول فروش کالاهای غیر مادی (نرم افزارها – حقوق مالکیت معنوی و …) و دوم شیوه نامحسوس انجام معاملات تجاری که از جمله دورنگار (فکس)، اینترنت ، پست الکترونیکی (ایمیل) و توافقهای خط روشن (آن لاین) میباشد.
کنوانسیون بیع شامل بیع بین المللی کالاهای تجاری به قصد تجارت میشود ولذا قراردادهای مصرف کننده ، قراردادهای مونتاژ ، قراردادهای ارائه خدمات و یا معاملات حراجی از شمول این کنوانسیون ، خارج خواهد بود. علاوه بر آن این کنوانسیون ، حاکم بر اعتبار قرارداد و یا مالکیت کالاهای فروخته شده ، نخواهد بود^[۷۷]. برای اینکه کنوانسیون بر قراردادهای حاکم باشد ، میبایست هر دو طرف قرارداد ، از دولتهای عضو کنوانسوین باشند.
اگر چه ماده ۱۳ ، “نوشته” را تعریف میکند ، ولی پیش گفته ها یا اظهارات صریح طرفین در مورد تفسیر قرار نمی دهد. در واقع ، نیازی به انعقاد قرارداد با نوشته یا سند مکتوب نیست و کنوانسیون بیع ، هیچگونه تشریفاتی را الزامی ننموده است^[۷۸]. بنابراین کنوانسیون ، وجود قرارداد ، به هر وسیله ای از جمله ، شهادت شهود ، قابل اثبات است. لذا هدف از وضع ماده ۱۳ ، تاکید بر این امر بوده که تلکس و تلگرام ، از شیوه های مقبول برای تعدیل قرارداد میباشند . ماده ۱۳ وضع شده تا اطمینان حاصل شود که تلگرام و تلکس ، رسانه هایی هستند که غالبا شرایط قرارداد کتبی را خواهند داشت اثر ماده ۱۱ بر ماده ۱۳ به برداشت دو مفهوم جدید میانجامد : اول اینکه “نوشته” نیازی به امضاء ویا دیگر علائم اعتبار یا نشانه گذاری ، ندارد. و دوم اینکه قراردادها ، ممکن است حتی در قالبی غیر قابل انتشار نیز اعتبار داشته باشد.
طرفین قرارداد ممکن است امضاء را لازم ندانند^[۷۹] . اگر نیازی به امضاء نباشد ، تلکس و تلگرام ، به صرف نداشتن امضاء مخدوش نخواهد بو. لذا در یک تفسیر موسع از کلمه “نوشته” ، کلیه قراردادهای الکترونیکی ، مشمول کنوانسیون بیع ، خواهند بود . شاید “لزوم رعایت حسن نیت در تجارت بین الملل ” و نحوه رفع خلا< ها که در ماده ۷ این کنوانسیون آماده ، بهترین تایید برای تعمیم مفاد ماده ۱۳ ، برای شمول شیوه های الکترونیکی در انعقاد قرارداد ، از حیث مفهوم ” نوشته ” به حساب می آید.^[۸۰]
گفتار۶- قراردادهای الکترونیکی از منظر کنوانسیون کاربرد ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین المللی(۲۰۰۵)
در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۵ مجمع عمومی ملل متحد ، کنوانسیونی را راجع به استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین المللی (از این به بعد کنوانسیون نامیده میشود) را تصویب نموده .
تا اگوست ۲۰۱۲ ، ۱۹ کشور ، از جمله جمهوری اسلامی ایران ، انرا امضاء نمودند ولی فقط سه کشور سنگاپور ، هندوراس و جمهوری دومینیکن آنرا تصویب نمودند . لذا حداقل تصویب کنندگان برای این کنوانسیون بعد از ۷ سال تامین گردید و این کنوانسیون از اول مارس ۲۰۱۳ (۱۱ اسفند ۱۳۹۱) لازم الاجرا خواهد بود. ^[۸۱]
این کنوانسیون ، اولین کنوانسیونی است که بطور خاص ، برای داد و ستد های بین المللی تجارت الکترونیک تنظیم شده است . هدف این کنوانسیون ، بطور ویژه ، حذف موانع قانونی تجارت الکترونیک در سراسر دنیا است. در نگارش پیش نویس این کنوانسیون ، دو اصل مهم در نظر بوده است : اصل اول ، اصل کارکرد یکسان است که بر اساس این اصل ، فرض میشود که باید با قراردادهای مکتوب (کاغذی) و قراردادهای الکترونیکی ، از نظر حقوقی و قضایی ، بطور یکسان عمل شود. اصل دوم ، اصل بی طرفی در فن اوری است ، که بر اساس این اصل ، فرض می شود که هیچ یک از انواع فن اوری ها (روش های مکاتبه و ارتباط الکترونیکی از جمله اینترنت ، EDI، پست الکترونیکی ، اطاقهای گفتگو ، شبکه های اجتماعی ، نمایندگان الکترونیکی و …) مورد توجه قانون نبوده و قانون ، نسبت به ارجحیتهای نسبی فن اوریها نسبت به یکدیگر ، کاملا بیطرف است.
شرکت هایی که مرکز تجاری آنها ، در یکی از کشورهای متعاهد این کنوانسیون است ، این مزیت را نسبت به شرکتهای مقیم در کشورهای متعاهد دارند که آنها میتوانند مطمئن باشند که قراردادهای الکترونیکی ، بدون محدودیت در محاکم قضایی ، به رسمیت شناخته میشوند . این مزیت بطور مشخص از ماده ۲۰ کنوانسیون بر امده است.این کنوانسیون ، استفاده از ارتباطات الکترونیکی را در قراردادهای بین المللی ، بین طرفهایی که مرکز تجارت آنها ، در کشورهای متفاوت با یکدیگر واقع شده باشد ، تنظیم میکند. ارتباط الکترونیکی شامل هرگونه اظهار ، اعلام ، تقاضا ، ابلاغ ، مطالبه (از جمله ایجاب و یا قبول) انجام شده بوسیله وسایل الکترونیکی ، مغناطیسی ، بصری یا وسایل مشابه در ارتباط با انعقاد یا اجرای قرارداد را در بر میگیرد. کنوانسیون نه تنها نسبت به داده های مبادله شده در وب سایتهای اینترنتی و پست الکترونیکی اعمال میشود ، بلکه حتی نسبت به فن اوریهای قدیمی تر مثل تبادل اکترونیکی داده (EDI) یا حتی تلفکس ، تلکس ، تلگرام ، تعمیم یافته است. اصطلاح قرارداد نیز دارای مفهوم وسیعی است تا نه تنها قرارداد بیع یا قرارداد استخدام را شامل شود بلکه حتی توافقات داوری و قراردادهای خدماتی و معاملات اطلاعاتی را نیز شامل شود.
از انجاییکه اصطلاح مرکز تجارت ^[۸۲]، میتواند معانی متفاوتی در تجارت اکترونیکی داشته باشد ، و تشخیص آن ، به جهت تعیین مکان انعقاد قرارداد و متعاقبا قانون حاکم و دادگاه صالح ، بسیار با اهمیت است ، این مفهوم بطور کامل در کنوانسیون تبیین شده است. مطابق بند ح ماده۴ کنوانسیون ، مرکز تجارت، مکانی است که در آن شخص ، بنگاه دائمی برای فعالیت اقتصادی ، تاسیس میکند و شامل مکان تهیه موقت کالا یا خدمات خارج از یک محل معین ، نمیشود. لذا کنوانسیون آدرس فرضی و مجازی را معتبر نمیداند و فقط آدرسهای واقعی و عینی را مورد استناد تلقی می نماید ، این مورد ، در عین اینکه نقطه قوت کنوانسیون است ، یکی از نقاط ضعف کنوانسیون به شمار می اید. نقطه قوت کنوانسیون است چرا که با اتکا به ادرس های واقعی ، موضوع تعیین مکان انعقاد قرارداد و موارد وابسته به آن از یک شفافیت آشکار بهره خواهند برد و در هر رسیدگی قضایی ، به سادگی قابل بررسی خواهند بود. لیکن با خروج شرکت های مجازی (شرکت هایی که هیچگونه موسسه یا اموال مادی و عینی ندارد) از شمول حاکمیت کنوانسیون ، قسمت عمده ای از تراکنشهای تجاری روبه فزون اینگونه شرکتها ، بدون ضابطه متقن ، رها میشود که بطور بالقوه میتواند مسائل پیچیده ای را در تجارت اکترونیک ایجاد نماید .
فرض بر این است که مرکز تجارت شخص ، محل اعلام شده توسط وی است ، مگر اینکه شخص دیگری ، نادرست بودن انرا اثبات کند.^[۸۳] به عنوان یک اصل عملی ، مرکز امور تجاری ، مکانی است که اطلاعات ، مخابره یا واصل میشوند.^[۸۴]
شمول کنوانسیون به تجارت تجار با تجار (B2B) محدود شده است. لذا مقرراتش هیچگونه حقوق یا تعهداتی در مقابل مدیران شرکت های آن لاین در مورد عقودی که جهت مصارف شخصی ، خانوادگی یا خانگی منعقد میشوند ، ندارد.^[۸۵] تعدادی از قرادادهای تجارت اکترونیکی تجار با تجار (B2B) مشمول کنوانسیون نیست مثلا قراردادهای مربوط به خدماتی مالی الکترونیکی ، اوراق تجاری قابل انتقال بین المللی (از قبیل برات) ، معاملات مربوط به تعدیل نرخ ارز ، معاملات ارز خارجی و معاملات بین بانکی و واسطه گری برای خرید سهام در بورس ، از شمول این کنوانسیون خارج است. همچنین کلیه معاملات مصرف کنندگان (مدل های C2B-C2C-B2C) از دامنه شمول این کنوانسیون مستثنا شده اند . دلیل استثنا کلیه معاملات مصرف کننده ، مطور مطلق ، اینست که از مصر کنندگان عادی ، معمولا نمیتوان انتظار داشت که بطور منظم ایمیل های خود را کنترل کنند و به سهولت بین نامه های تجاری الکترونیکی واقعی و هرزنامه^[۸۶] ها تمبیز قائل شوند.
هیچ ماده ای در این کنوانسیون . طرفین قرارداد را ملزم نمی نماید تا از ارتباطات الکترونیکی استفاده نموده ، یا انرا الزاما بپذیرد.^[۸۷] اما موافقت اشخاص مبنی بر انجام یا استفاده از این کنوانسیون ، میتواند از رفتار طرفین قرارداد و بطور ضمنی ، استنباط شود. از اماراتی که میتوان بدان استناد نموده میتوان درج ادرس ایمیل تجاری بر روی کارت تجاری در هنگام انتشار در جراید ، و یا در دسترس قراردادن یک وب سایت برای سفارش دادن تجاری کالا بطور انلاین را نام برد.
از اساسیترین مواد کنوانسیون مواد ۸و۹ ان است که بر یکی از اصول مسلم حقوق تجارت بین الملل صحه میگذارند. به موجب این مواد ، یک قرارداد یا تراکنش در هر قالب مشخصی ، قابل ایجاد و قابل اثبات است. به عبارت دیگر ، اعتبار یا قابلیت اجرایی یک قرارداد یا تراکنش ، صرفا به این علت که بطور الکترونیکی مبادله شده است ، نباید مورد تردید یا انکار واقع شود.^[۸۸]
لیکن نباید تصور نمود که این کنوانسیون ، قراردادهای الکترونیکی را بطور مطلق ، معتبر میداند. زیرا به موجب قوانین ملی مبتنی بر قانون نمونه (آنسیترال) برای تجارت الکترونیک ^[۸۹]، ممکن است دلایل و شرایط محدود کننده ای وجود داشته باشد که موجب بی اعتباری تراکنش الکترونیکی شود.
لازمه “نوشته” تلقی شدن یک تراکنش الکترونیکی ، این است که اطلاعات مندرج در ان قابل دسترس باشد بگونه ای که امکان رجوع بعدی نیز وجود داشته باشد . بنابر این اگر یک فایل محتوی قرارداد الکترونیکی ، طوری ذخیره یا اشتراک گذاری شده باشد که در مراجعات بعدی ، به هرعلتی ، قابل بارگذاری مجدد نباشد ، ان تراکنش را نمیتوان یک تراکنش “نوشته” تلقی نمود.
کنوانسیون فاقد یک ماده ویژه راجع به زمان و مکان انعقاد قرارداد است . زیرا چنین مقرره ای با حقوق حاکم بر انعقاد قرارداهای خاص ، میتواند در تناقض باشد . البته کنوانسیون موادی راجع به زمان و مکان مخابره داده پیام و وصول مکاته الکترونیکی دارد ولی در مورد زمان و مکان انعقاد قرارداد ، موضوع را منوط به قوانین ملی مبتنی بر قانون نمونه آنسیترال در مورد تجارت اکترونیک (۱۹۹۶) نموده است.
یکی از پیچیده ترین مسائل مطروحه در ادبیات حقوقی تجارت الکترونیک ، جایگاه اشتباه و معامله اشتباهی است. ماده ۱۴ کنوانسیون مقرر میدارد:
” ماده ۱۴ – در مواردی که شخص حقیقی ، خطایی در ارتباط الکترونیکی انجام میدهد که با سیستم پیام خودکار طرف دیگر ، مبادله میشود و سیستم پیام خودکار به آن شخص ، فرصت تصحیح خطا را نمیدهد ، آن شخص یا شخصی که از طرف او این کار انجام شده ، قد دارد تا از آن بخش ارتباط الکترونیکی که خطا در آن رخ داده ، اعلام انصراف نماید مشروط بر انکه :
الف) شخص یا کسی که از طرف او اقدام میکند ، در اولین فرصت پس از اگاهی از خطا ، به اطلاع طرف دیگر برساند که خطایی در ارتباط الکترونیکی ، از ناحیه او صورت گرفته است.ب) شخص یا کسی که از سوی او اقدام میکند ، از کالاها یا خدمات ، در صورت تسلیم انها از طرف دیگر ، نفع مادی یا ارزشی قابل توجهی بدست نیاورده باشد.
منتقدان استدلال میکنند که چنین مقرره ای میتواند با اصول مسلم حقوق قراردادها (که بیشتر برای معاملات مصرف کننده مناسب است) در تعارض باشد. همچنین این ماده (ماده ۱۴ کنوانسیون) مشکلات جدی برای محاکم ایجاد میکند ، زیرا تنها ادله اثبات کننده اشتباه ، اظهارات شخص ذی نفع (که مرتکب اشتباه شده است) میباشد.
مطابق ماده ۵ ، تفسیر مقررات کنوانسیون باید به خصیصه بین المللی آن و نیز ضرورت ایجاد هماهنگی در اجرای آن ، به همراه رعایت اصل حسن نیت در تجارت بین الملل توجه شود. از طرف دیگر ، خلاء های کارکردی کتوانسیون ، مطابق اصول کلی که کنوانسیون بر آنها مبتنی است ، حل وفصل خواهند شد. این اصول از جمله اصل کارکرد یکسان و اصل بی طرفی فن آوری ، صراحتا در مقدمه کنوانسیون ، ذکر شده اند. تنها در صورت فقدان یا عدم کارایی این اصول باید بر اساس قانون ملی (قناعد حقوق بین الملل خصوصی) موارد حل وفصل شوند.^[۹۰]
فصل پنجم:قانون حاکم بر قراردادها
تعیین قانون حاکم بر قرارداد ، یکی از دقیقترین و مهمترین وظایفی است که مقام رسیدگی کننده به دعاوی بین المللی با آن روبروست و شالوده رسیدگی قضایی یا حقوقی بر این پایه طرح ریزی و اجرا میشود. قانون حاکم بر قرارداد را قانون صلاحیتدار یا قانون قابل اعمال نیز مینامند.^[۹۱]

جدول ۲-۲ خلاصه نتاج تحقیقات گذشته خارجی
بامطالعه ادبیات موضوع دریافتیم که استفاده از روش‌های هوش مصنوعی برتری نسبتاً چشم‌گیری نسبت به روش‌های خطی و غیرخطی ازجمله اریما دارد. شبکه عصبی برای جامعه‌های آماری گوناگون و بازه زمانی متفاوت اندازه‌گیری شده است و نسبتاً دقت آن با بهره گرفتن از الگوریتم‌های مختلف بالاتر شده است هرچند حل مسئله پیش‌بینی قیمت سهام، مخصوصاً با محدودیت‌هایی که در جهان واقعی نیز در نظر گرفته می‌شوند، یک مسئله سخت به شمار می‌آید، اما پیشینه تحقیق نشان داد، الگوریتم‌های فرا ابتکاری همچون الگوریتم ژنتیک شبکه عصبی فازی روش کارآمدی برای حل مسائل بهینه‌سازی می‌باشند.

علیرغم مطالعات فراوانی که در رابطه با پیش‌بینی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار صورت گرفته است، تاکنون تحقیقی در رابطه با متغیرهای ترکیبی، بنیادی و فنی انجام نگرفته است. (ایودل و همکاران،۲۰۱۲) در پژوهش پیش‌بینی قیمت سهام با بهره گرفتن از دادهای ترکیبی در بازار بورس نیجریه پرداخته است که این پژوهش به‌عنوان تحقیق بیس این پژوهش است، تحقیق آن‌ها به دنبال ارائه مدلی جدید که به‌طور همزمان این متغیرها را با شبکه پرسپترون چندلایه (مدل شبکه عصبی پیش‌خور)، تابع یادگیری و یا تابع سیگموئید سنجیده و مدل‌های مختلف شبکه عصبی را برای پیش‌بینی قیمت سهام اندازه‌گیری کرده‌اند و باقیمت واقعی مقایسه کرده‌اند تا به مدلی باشد رسیدند که باقیمت پیش‌بینی‌شده باقیمت واقعی مساوی است. آن مدل بازده بیشتری را برای سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی قیمت سهام فراهم آورد.
۲-۲۵ خلاصه‌ی فصل
در اکثر مطالعات انجام‌شده برای پیش‌بینی قیمت، برتری شبکه عصبی نسبت به مدل‌های رگرسیونی نشان داده‌شده است. با توجه به توضیحات ارائه‌شده در این پژوهش تلاش می‌شود که قدرت پیش‌بینی شبکه عصبی با بهره گرفتن از شاخص‌های بازار به روش شبکه عصبی در شرکت‌های شیمیایی پرداخته شود در این فصل به بیان ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق پرداخته شد. ابتدا تعاریفی از سهام و هوش مصنوعی و شبکه عصبی بیان شد، سپس به بیان برخی از تحقیقات انجام‌شده در رابطه با بررسی پیش‌بینی قیمت سهام به روش شبکه عصبی در داخل و خارج کشور بیان گردید.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
یکی از مهم‌ترین مراحل انجام هر تحقیق علمی، روش انجام آن است. اگر یک تحقیق از مبانی نظری بسیار قوی برخوردار باشد و داده‌های آن به‌صورت دقیق و کامل گردآوری‌شده باشند، اما از روش تحقیق مناسبی برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده‌نشده باشد، نتایج تحقیق چندان قابل‌اتکا نخواهند بود. به همین دلیل، برای رد یا عدم رد فرضیات هر تحقیق، لازم است که شیوه و روش تحقیق مناسب اتخاذ شود. در این شرایط است که یافته‌های تحقیق قابل‌اتکا بوده و می‌توان از نتایج آن برای تصمیم‌گیری استفاده کرد (حافظ نیا، ۱۳۸۹).
روش تحقیق مجموعه‌ای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر و نظام‌یافته برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه‌حل مشکلات است. به‌طوری‌که انتخاب متدولوژی تحقیق یکی از مهم‌ترین و فنی‌ترین مراحلی است که پژوهشگر باید با حساسیت ویژه آن را دنبال کند (خاکی، ۱۳۸۷). در این فصل با توجه به بررسی تحقیقات گذشته و در نظر گرفتن کمبودها و مزایای آن‌ها یک مدل برای پیش‌بینی قیمت سهام در شرکت‌های شیمیایی در بورس اوراق بهادار تهران پیشنهاد می‌گردد.

روش تحقیق
انتخاب روش تحقیق بستگی به اهداف، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد و تشریح روش انتخاب‌شده در هر تحقیق علمی از اهمیت خاصی برخوردار است (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۱).
تحقیق حاضر از بعد هدف از نوع تحقیقات کاربردی هست. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریه ­ها، قانونمندی­ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می­شوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار می­گیرد. این تحقیقات بر روی یافتن راه‌حل مسائل فوری با ماهیت عملی متمرکز می­ شود و بنابراین این تحقیقات جنبه عملی داشته نتایج این تحقیق عینی و مشخص است و معمولاً خود محققین در کاربرد نتایج دخیل می­باشند. این نوع تحقیق برای به کار بردن شیوه جدید در جهت زندگی بهتر در جامعه به‌کاربرده می­ شود.
از بعد روش، این تحقیق از نوع توصیفی است. در این نوع تحقیقات بدون آنکه در متغیرها دخالتی صورت بگیرد جمع‌ آوری می‌شوند. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت شرایط موجود یا یاری‌دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد.

نمونه و جامعه آماری
هدف از انجام هر تحقیقی، شناخت و پیش‌بینی یک پدیده در یک جامعه آماری است. برای به دست آوردن شناخت از آن پدیده، نمونه‌هایی از آن جامعه انتخاب می‌شود و بررسی‌ها و تجزیه‌وتحلیل‌ها بر روی آن نمونه‌ی منتخب، انجام‌شده و سپس نتایج به‌دست‌آمده به‌کل جامعه‌ی آماری، تعمیم داده می‌شود (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۱).
۳-۲-۱٫ جامعه‌ی آماری تحقیق
جامعه‌ی آماری پژوهش به‌عنوان همه‌ی عناصری تعریف می‌شود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشند و امکان دارد برای مطالعه انتخاب شوند. عنصر، چیز یا فردی است که عمل اندازه‌گیری در مورد آن انجام می‌شود و جامعه ما همه‌ی عناصر را که با مسئله‌ی پژوهش ارتباط و مناسبت داشته باشند در برمی‌گیرد.
جامعه‌ی آماری این تحقیق، شرکت‌های شیمیایی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا پایان سال ۱۳۹۳ است. دلایل انتخاب شرکت‌ها از بورس اوراق بهادار تهران به شرح موارد زیر است:
دسترسی به اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار آسان‌تر است. به‌ خصوص که برخی از اطلاعات به‌صورت بانک‌های اطلاعاتی بر روی لوح‌های فشرده موجودند.
با توجه به اینکه اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تحت بررسی و نظارت قرار می‌گیرد، به نظر می‌رسد اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی این شرکت‌ها از کیفیت بیشتری برخوردار است. با توجه به لازم الاجراء بودن ضوابط، مقررات و استانداردهای حسابداری مالی در تهیه‌ی صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، به نظر می‌رسد اطلاعات مندرج در گزارش‌های مالی این شرکت‌ها همگن‌تر بوده و قابلیت مقایسه بیشتری داشته باشند.
۳-۲-۲٫ نمونه‌ی آماری تحقیق
در تحقیق حاضر، برای تعیین نمونه‌ی آماری، از رابطه‌ی خاصی جهت برآورد حجم نمونه و نمونه‌گیری استفاده‌نشده است بلکه، به‌منظور حذف و یا تعدیل اثر پدیده‌های غیرقابل‌کنترل و همچنین به لحاظ بررسی دقیق‌تر اطلاعات شرکت‌های شیمیایی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، تمام شرکت‌ها شیمیایی شروط زیر توسط پژوهشگر اعمال‌شده است:
به‌منظور قابلیت مقایسه داشتن اقلام، ابتدا شرکت‌هایی که پایان سال مالی آن‌ها ۲۹ یا ۳۰ اسفندماه نیست حذف‌شده‌اند.
سپس و مؤسسات مالی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری مالی به دلیل ماهیت متفاوت فعالیت آن‌ها از سایر واحدهای تجاری حذف‌شده‌اند؛ زیرا این شرکت‌ها به‌تناسب فعالیتشان دارای نسبت‌های بدهی بالاتری نسبت به سایر شرکت‌ها هستند درحالی‌که این فزونی بدهی‌ها بیانگر ریسک بیشتر نیست.
در پایان، شرکت‌هایی که در طول دوره موردبررسی کمتر از ۵ مشاهده نیز داشته‌اند و یا اطلاعات موردنیاز تحقیق به‌طور کامل از آن‌ها قابل‌دسترسی نبود، حذف گردیدند.
داده‌های تحقیق
پس از بررسی‌های فراوان برای شناسایی متغیرها، متغیر تأثیرگذار بر قیمت سهام با توجه به محدودیت‌های موجود، انتخاب و در سه گروه کلی به شرح زیر دسته‌بندی‌شده‌اند:
گروه اول: متغیرهای فنی شامل قیمت سهام، بالاترین قیمت سهام، پایین­ترین قیمت سهام، حجم معامله، شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران، با توجه به ادبیات موضوع بسیاری از تحقیقاتی که در رابطه با پیش ­بینی بازار سهام انجام‌گرفته، به‌نوعی از داده ­های مؤخر شاخص^[۵۳] بهره گرفته­اند (حیدری، کردلویی، ۱۳۸۵: طلوعی، حق‌دوست، ۱۳۸۵: شیخ، جاهد، ۲۰۰۵). بیشتر این داده ­ها، شامل قیمت آغازین، قیمت پایانی، بالاترین قیمت و پایین­ترین قیمت روزانه سهام بوده ­اند. همچنین برخی از مطالعات به حجم معاملات به‌عنوان یکی از متغیرهای مؤثر در پیش‌بینی قیمت اشاره‌شده نموده ­اند (لایف، نوال، ۲۰۰۵: طلوعی، حق‌دوست، ۱۳۸۵). شاخص کل نیز در برخی از مدل‌سازی‌ها به‌عنوان نماینده­ای از کل شرکت­های شیمیایی در بورس اوراق بهـادار تهـران در نظر گرفته‌شده است (حیدری، کردلویی، ۱۳۸۹: راعی، چاوشی، ۱۳۸۲). شاخص کل عددی است که مقدار نسبی یک بخش از بازار سهام را اندازه‌گیری می‌کند آن شرایط کلی اقتصادی بازار را بازتاب می کند. اگر شاخص عمومی پایین برود این به معنی آن است که شرایط اقتصادی آن بارز خاص، نسبتاً در وضعیت نامناسب می‌باشد.
گروه دوم: متغیرهای بنیادی شامل: سود سالیانه، ارزش دفتری، سود هر سهم داده‌های این گروه از صورت‌های مالی شرکت‌ها از سایت کدال^[۵۴] استخراج‌شده است؛ که تعاریف آن‌ها به شرح زیر است:
سود هر سهم یک ابزار مقایسه‌ای بین دو کمپانی می‌باشد سود هر سهم به‌عنوان یک شاخص نشان‌دهنده قابلیت سودآوری کمپانی می‌باشد.
EPS = Net Earning / Number of Outcasting Share
وضعیت مالی شرکت یا همان صورت سود و زیان صورت‌حسابی است که چگونگی و نتیجه فعالیت‌های مالی یک موسسه را در طی دوره مالی خلاصه، نتیجه عملیات یک سال مالی شرکت یعنی درآمدها، هزینه‌ها و سود (زیان) شرکت را نشان می‌دهد.
ارزش دفتری هر سهم از تقسیم مجموع حقوق صاحبان سهام (پس از کسر سهام ممتاز) بر تعداد سهام منتشره به دست می‌آید. درواقع، مبنای تعیین ارزش دفتری سهام، ارزش دفتری دارایی‌ها منهای بدهی‌های شرکت است.
گروه سوم: متغیرهای اقتصادی شامل نرخ ارز، قیمت هر سکه طرح قدیم در بازار ایران، قیمت نفت در سبد اوپک. لازم به ذکر است که داده‌ها گروه سوم، از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، امور اوپک شرکت نفت و سایت‌های معتبر تهیه‌شده است.

بررسی روش تحقیق مقاله پایه
بر اساس مقاله پایه هدف پژوهش بهبود دقت پیش‌بینی قیمت سهام در بازار بورس سهام شاخص روزانه با بهره گرفتن از شبکه عصبی مصنوعی است. تابع یادگیری و یا تابع فعال که مورداستفاده قرار گرفت تابع سیگموئید است که از دامنه مشکل به‌طور گسترده استفاده و انجام آن از توابع دیگر مانند تابع پله، تابع خطی تکه‌ای، تابع انتقال دودویی و تابع گاوسی بهتر و ساده‌تر است؛ که در ادامه توضیح بیشتری در مورد تابع سیگموئید خواهیم پرداخت. مدل مورداستفاده در تحقیق (ایودل و همکاران ۲۰۱۲) شبکه پرسپترون چندلایه (مدل شبکه عصبی پیش‌خور) است. الگوریتم پس از انتشار به قیمت تاریخی داده ­ها است که از سه لایه (لایه ورودی، لایه پنهان و لایه خروج) به شکل زیر تشکیل‌شده است:
نمودار ۱-۳٫ مدل شبکه پرسپترون چند لایه
گام‌های اصلی در استفاده از الگوریتم پس انتشار به‌صورت زیر است :
گام اول : داده ورودی نرمال شده را به شبکه وارد کنید و خروجی آن را محاسبه نمایید .

¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، روایت دیگری از قصه‌ی آجیل مشکلگشاست که شرح مفصل آن در قصهی ۲ آمده است. تنها نکتهی اختلاف در این روایت، این است که بعد از بیاعتنایی به ادای نذر و به زندان افتادن دختر و پدرش، مادرش نیز همراه آنان به زندان میافتد. علاوه بر آن در اثر بی‌اعتنایی به ادای نذر، قصر خارکن نیز ناپدید میشود.
¨ آداب و رسوم
(رجوع شود به قصهی ۲)
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
(رجوع شود به قصهی ۲)
■ عناصر روانشناسی
(رجوع شود به قصهی ۲)
■ باورهای عامیانه و خرافی
(رجوع شود به قصهی ۲)
■ سایر عناصر
(رجوع شود به قصهی ۲)
۳- ۸۴- بادی که از ورامین نرمهی آردو میبرد
* خلاصهی قصه
برزگری بود که زنش فاسق داشت. زن برزگر همیشه از نرمهی آرد برای فاسقش و با زبرهایش برای شوهرش نان میپخت و در جواب اعتراض شوهر میگفت:« خواهرت در ورامین باد می‌دهد، آرد نرم را میبرد. من هم مجبورم با زبرهایش نان بپزم». برزگر به ورامین رفت تا با خواهرش دعوا کند. خواهرش آنجا استدلال آورد که چنین کاری ممکن نیست. فردا صبح، برزگر با خواهرزادهاش به خانهاش رفت. چند روزی خواهرزادهی برزگر نگذاشت که زن و فاسقش با هم رابطه داشته باشند. زن تصمیم گرفت که خواهرزاده را از سر راه بردارد. خواهرزاده که از نقشهی زن مطلع شده بود. به داییاش گفت: « امشب دزد به خانه میآید». خواهرزاده و دایی‌اش، فاسق را گرفتند. مرد که دید اتهام دزدی، بدنامش میکند، ناچار حقیقت را گرفت. وقتی راز زن فاش شد. خواهرزاده به ورامین برگشت. فاسق هم دیگر سراغ زن نرفت. زن و شوهر هم با یکدیگر خوب شدند.

■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
______________
¨ کنشهای اساطیری
_____________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
__________________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، تا حدودی شبیه به قصهی ۶۷ است. در این قصه هم، زنی هرزه وجود دارد که با نقشه های خواهرزادهی شوهرش رازش برملا میشود. البته این روایت تفاوتهایی با قصهی ۶۷ دارد. در این قصه، مرد فاسق اتهام دزدی را بدنامتر از رابطه نامشروع میداند. شوهر زن حالت منفعل نسبت به خیانت زنش دارد و در پایان هم با او دوباره زندگی میکند. درویشیان در ابتدای قصه این عکسالعمل مرد را به تأثیر از فرهنگ مادرسالاری می‌داند، علاوه بر این حماقت مرد را بیشتر به رخ میکشد. در این قصه، شغل مرد برزگری است و با خواهرش در دو منطقهی دور از هم زندگی میکنند؛ اما در قصهی ۶۷ خواهر و برادر در فاصلهی نزدیکتری هستند. در این قصه، برای قضاوت به نزد کدخدا میروند، این امر بیانگر نقش کدخدا در روستاهاست.
¨ آداب و رسوم
______________
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
______________________
■ عناصر روانشناسی
____________
■ باورهای عامیانه و خرافی
_______________
■ سایر عناصر
________
۳-۸۵-بازرگان
* خلاصهی قصه
بازرگانی به نام کریم، روزی در یکی از سفرهایش به چشمهای رسید که نزدیک منزل شبانی بود. لباسهایش را به شبان داد تا به زن خود بدهد و آنها را بشوید. بازرگان زن شبان را ربود. شبان که نامش احمد بود، دو پسر داشت، آنها را برداشت و به دنبال بازرگان رفت. در بین راه یکی از پسرهایش در آب افتاد و دیگری را گرگ ربود. پسرهای احمد زنده ماندند و پیش شبانی و آسیابانی زندگی کردند. احمد رفت تا به شهری رسید، پادشاه شهر مرده بود و مردم میخواستند با پرواز دادن باز، پادشاهی انتخاب کنند. باز دو بار روی شانه‌ی احمد نشست. مردم ناچار قبول کردند که او پادشاهشان شود. سالها گذشت. دو پسر احمد که بزرگ شده بودند، برای کار به آن شهر وارد شدند و به خدمت پادشاه درآمدند. روزی کریم بازرگان به آن شهر آمد و نزد پادشاه رفت. پادشاه بازرگان را شب نزد خود نگهداشت و آن دو پسر را برای نگهبانی از خیمهی زن بازرگان فرستاد. آن دو در حین نگهبانی متوجه شدند که با هم برادرند. زن بازرگان وقتی داستان زندگی آنها را شنید، فهمید که پسران او هستند. آن دو را نزد خود خواند و شب را در کنار هم گذراندند. صبح بازرگان وقتی زنش را با آن دو پسر در خواب دید، عصبانی شد و به پادشاه شکایت کرد. پادشاه به خیمهی بازرگان رفت و میخواست پسران را مجازات کند. زن به آنها گفت: «اینها پسران من هستند». پادشاه آنها را به دیوانخانه برد. در آنجا فهمید که آن زن و پسران، زن و فرزندان خودش هستند. پادشاه هم خودش را به آن‌ها شناساند و بعد دستور داد، کریم بازرگان را کشتند و سالها به خوبی زندگی کردند.
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
___________
¨کنشهای اساطیری
____________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
-باز
(رجوع شود به قصهی ۸۰)
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، روایتی از کیفر دادن ظالم است. بازرگان و شبان دو طبقهی اجتماعی روبهروی هم در قصههای ایرانی هستند، بازرگان از نظر اجتماعی به طبقهی متوسط تعلق دارد و اغلب دارای خصایص منفی و نامطبوع، در مقابل چوپان از اهمیت بیشتری در قصهها برخوردار است. در این قصه بازرگان فردی خیانتکار و چوپان فردی بیگناه است. همین امر موجب می‌شود که چوپان در نهایت به پادشاهی و بازرگان هم به سزای اعمالش برسد. مسئلهای که در این قصه دیده میشود، موضوع شکلگیری زندگی در کنار آبها هست که چندبار در قصه به آن اشاره میشود. یکی دیگر از مواردی که میتوان به آن اشاره کرد، وجود دیوانخانه برای رسیدگی به شکایات مردم است.
¨ آداب و رسوم
به پادشاهی رسیدن قهرمان با نشستن باز شاهی بر شانهاش از رسومی است که در ادبیات زیاد به چشم میخورد (رجوع شود به قصهی ۸۰).
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
___________________
■ عناصر روانشناسی
___________
■ باورهای عامیانه و خرافی
_______________

دست تحیّر به دندان گزیدن کنایه از «حیرت زیاد توأم با افسوس»
سعدی از این هنر به‌خوبی بهره برده است. و خواننده یا شنونده را به ژرف‌اندیشی و تلاش برای گشودن راز کنایه وامی‌دارد و به ناچار او را با سخن خود همراه می‌گرداند.

«نثرش گذشته از فصاحت و بلاغت و سلامت و ایجاز و متانت و استحکام و ظرافت، همه آرایش‌های شعری را هم در بر دارد، حتی سجع و قافیه، اما در این جمله به هیچ وجه تکلّف و تصنّع دیده نمی‌شود و کاملاً طبیعی است، نه هیچ‌جا معنی فدای لفظ شده و نه هیچگاه لفظی زاید بر معنی آورده است.
از سجع و قافیه و تشبیه و کنایه و استعاره و جناس و مراعات نظیر و غیر آن، در این صنایع به افراط و اسراف نکرده است برخلاف بعضی نویسندگان که بی‌جهت و بی‌تناسب عبارات خود را دائماً خواسته‌اند آرایش دهند و جز این‌که لفظ را افزوده و معنی را کاسته و سخن را کم‌مغز و ملالت‌انگیز یا معلق و معقّد ساخته‌اند، نتیجه دیگر نگرفته‌اند.
غالب عباراتش قصار و اشعارش مثل سایر است و این نیست مگر این‌که در کوچک‌ترین و زیباترین عبارات، بهترین و پرمغزترین معانی را پرورده است.
«ایجاز گاهی به درجه اعجاز می‌رسد» (فروغی، ۱۳۶۳: ۱۵).
مبنای گلستان بر ایجاز است و برخی از جمله‌ها از نظر فشردگی بسیار لفظ و معنی به‌صورت ضرب‌المثل درآمده است.
«حریص با جهانی گرسنه است و قانع به نانی»
یکی از پادشاهان پیش در رعایت مملکت سستی کردی و لشکر به‌سختی داشتی، لاجرم دشمن صعب روی نمود همه پشت بداند» (فروغی، ۱۳۶۳: ۱۵).
تمام لذّت سبک سعدی از پیوند اندیشه‌ها باهم سرچشمه می‌گیرد و این لذّت به‌اندازه‌ای عالی است که حتی ترجمه آن را از بین نمی‌برد این پیوند خشک و انتزاعی نیست بلکه یک اندیشه و تصویر چنان باهم آمیخته است که خواننده از خود می‌پرسد آیا امکان دارد که اندیشه‌ای بدون تصویری معکوس به مغز سعدی خطور کرده باشد؟ (هانری ماسه، ۱۳۶۹: ۳۰۵).
۴ـ۲ـ تأثیر آیات قرآن و احادیث در اشعار سعدی و مجد خوافی
سعدی و خوافی در کتاب خود از دو منبع پرفیض ربوبی یعنی قرآن و احادیث سود جسته‌اند و شاهد مثال‌های بسیاری را با زبان شعر بیان نموده‌اند. «اِذا مرّو باللغوِ مرّو کِراما» (فرقان، ۷۲).
«چون بر کاری زشت گذرند بزرگواری کنند».

«جان در حمایت یک دم است و دنیا وجودی میان دو عدم. دین به دنیافروشان خرند، یوسف چه خرند؟ «الم اعهد الیکم یا بنی‌آدم ان لاتعبدوا الشیطان».
به قول دشمن، پیمان دوست بشکستی ببین که از که بریدی و با که پیوستی؟» (احمدی گیوی، ۱۳۸۶: ۳۹۲).
قوله تعالی: «الم اعهد الیکم یا بنی‌آدم ان لاتعبدوا الشیطان».

(خوافی، ۱۳۴۵: ۹۹).
۴ـ۳ـ اعتدال در طنز گلستان
طنز افراط و تفریط و هرگونه خروج از جاده‌ی مستقیم عدالت را موضوع کار خود قرار می‌دهد. سعدی طنز را به نصیحت و هشدار بدل کرده تا بتواند از بی‌اخلاقی و فساد و ظلم جلوگیری کند. از شیوه‌هایی که سعدی به‌کار می‌گیرد تا کلام خود را به مقتضای حال مخاطب نزدیک کند طنز ادبی است که به تلخی و تندی طنز اجتماعی نیست و بیشتر صورت و حالت اجتماعی دارد. در واقع نوعی نکوهش احترام‌آمیز و نکته‌دار است تا بدین نحو زشتی این رفتارها آگاهی حاصل شود و بر لطف سخنش افزوده.
«در گلستان همه‌ی سخن، جد نیست. طنز و طیبت نیز در کتاب راه جسته و بر لطف سخن افزوده است. به‌علاوه، سعدیِ هوشمند و رندِ نکته‌بین، بسیار موضوعات دل‌نشین از این قبیل یافته و در خلال حکایات آورده است» (یوسفی، مقدّمه‌ی گلستان: ۴۴).
«درویشی مستجاب‌الدعوه در بغداد پدید آمد. حجّاج یوسف را خبر کردند. بخواندش و گفت دعای خیری بر من کن. گفت: خدایا جانش بستان. گفت: از بهرِ خدا این چه دعاست؟! گفت: دعای خیر است تو را و جمله‌ی مسلمانان را.

با روش GA-stepwise MLR توصیفگرهایی برای همبستگی های مختلف مربوط به هدف A انتخاب شدند که به شرح زیر می باشند:

توصیفگرهای انتخاب شده برای همبستگی با هدف ۰٫۳ به ترتیب عبارتند از:
Mor23m, HATS5m, R3P+, R3e+, RDF035m, HATS0m, R3v+, RDF050u, Mor13m, Gm, Mor26e, G3m, Mor02u
توصیفگرهای انتخاب شده در این بخش جزء گروه های سه بعدی می باشند..
کلیه توصیفگرهای بدست آمده دسته بندی مختلفی دارند که به صورت زیر می باشند:
توصیفگرهای Mor23m, Mor13m و Mor26e در دسته ۳D-MoRSE ، توصیفگرهایHATS0m, HATS5m, R3P+, R3e+, R3v+, در دسته GETAWAY و توصیفگر هایG3mوGM در دسته WHIM و توصیفگرهای RDF050u و RDF035m در دسته RDF قرار دارد.
توصیفگرهای انتخاب شده ویژگی هایی چون قطبش پذیری، الکترونگاتیویته، حجم واندروالس و مجموعه ایی از شاخص های آروماتیسیته را برای همبستگی با هدف ۰٫۳ توصیف می کند. (جدول ۳).
توصیفگرهای انتخاب شده برای همبستگی با هدف ۰٫۴ به ترتیب عبارتند از:
R3v+, HATS0v, HATS5m, R7u+, H4u, HATS1v, HATS0m, HATS2m, Gm, Gs, G3m, Mor25, BIC3
توصیفگرهای انتخاب شده در این بخش جزء گروه های سه بعدی و دو بعدی می باشند.
توصیفگرهای R3v+, HATS0v, HATS5m, R7u+, H4u, HATS1v, HATS0m, HATS2m, Gm, Gs, G3m, Mor25 در گروه سه بعدی و توصیفگر BIC3 جزء گروه دو بعدی می باشند.
کلیه توصیفگرهای بدست آمده دسته بندی مختلفی دارند که به صورت زیر می باشند:
توصیفگر R3v+, HATS0v, HATS5m, R7u+, H4u, HATS1v, HATS0m, HATS2m در دسته GETAWAY قرار دارد.
توصیفگرهای Gm, Gs, G3m در دسته WHIMو توصیفگر دو بعدی BIC3 در دسته information indices قرار دارند.
توصیفگرهای انتخاب شده ویژگی هایی چون قطبش پذیری، الکترونگاتیویته، حجم واندروالس و مجموعه‎ایی از شاخص های آروماتیسیته را برای همبستگی با هدف ۰٫۴ توصیف می کند (جدول ۴).
مقادیر عددی پارامتر RMSE با روش GA-ANN برای همبستگی با هدف ۰٫۳ اندازه گیری شد که کمترین مقدار RMSEtest مربوط به لایه ۶ با مقدار ۰٫۶۷۳۸ و کمترین مقدار RMSEtrain مربوط به لایهای ۸ , ۹ با مقدار ۱۴۰۷ میباشد.
همچنین مقادیر عددی پارامتر RMSE با روش GA-ANN برای همبستگی با هدف ۰٫۴ اندازه گیری شد که کمترین مقدار RMSEtest مربوط به لایه ۸ با مقدار ۰٫۶۲۵۷ و کمترین مقدار RMSEtrain مربوط به لایه ۱۰ با مقدار ۰٫۱۴۰۳ میباشد.(جدول ۵-۶)
با توجه به نمودارهای بدست آمده با روش GA-ANN برای همبستگی های مختلف، فراوانی توصیفگرها به شرح زیر می باشند (نمودارهای۴-۳):
فراوانی حاصل از توصیفگرهای مولکولی برای همبستگی با هدف ۰٫۳ به قرار زیر است:
فراوانی توصیفگرهای شماره ۳۵ و ۴۷ از بقیه توصیفگرها بالاتر بوده به طوریکه در چندین باری که با این روش انجام شد در همه دفعات عدد یک بدست آمد که نشان از مناسب بودن این توصیفگرها می باشد، اما در توصیفگرهای شماره ۱۰، ۳۲، ۳۴، ۴۳، ۴۵، ۵۰، ۵۴ و ۹۴ فراوانی بدست آمده در دفعات مختلف عدد صفر بوده که نشان از نامناسب بودن این توصیفگرها می باشد. توصیفگرهای مناسب عبارتند از:
MATS5m (جرم اتمی) و Mor23m (جرم اتمی)
فراوانی حاصل از توصیفگرهای مولکولی برای همبستگی با هدف ۰٫۴ به قرار زیر است:
فراوانی توصیفگر شماره ۲، ۲۶ و ۴۳ از بقیه توصیفگرها بالاتر بوده به طوریکه در چندین باری که با این روش انجام شد در همه دفعات عدد یک بدست آمد که نشان از مناسب بودن این توصیفگر می باشد اما در توصیفگرهای شماره ۴، ۱۸، ۱۹، ۲۵، ۲۷، ۲۹، ۳۱، ۳۹ فراوانی بدست آمده در دفعات مختلف عدد صفر بوده که نشان از نامناسب بودن این توصیفگرها می باشد. توصیفگرهای مناسب عبارتند از:
MATS5m (جرم اتمی) و GS (جرم اتمی)
با توجه به داده های بدست آمده از روش GA-stepwise MLR به نتایج زیر برای همبستگی های مختلف مربوط به هدف بدست امد:
در همبستگی ۰٫۳ بالاترین مقدار R مربوت به لایه ۸ با مقدار عددی ۰٫۸۵۰ و بالاترین مقدار R-Square مربوت به لایه ۸ با مقدار عددی۰٫۷۲۳ می باشد، همچنین در این روش مقدار عددی پارامتر F برای هر مدل تعریف شده است و مقدار R بدست آمده از این روش در نموداری که نسبت پیش بینی و مشاهدات آمده، برای همبستگی های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
در همبستگی ۰٫۴ بالاترین مقدار R مربوط به لایه ۲ با مقدار عددی ۰٫۸۲۴ و بالاترین مقدار R-Square مربوت به لایه ۲ با مقدار عددی ۰٫۶۷۹ می باشد، همچنین در این روش مقدار عددی پارامتر F برای هر مدل تعریف شده است و مقدار R بدست آمده از این روش در نموداری که نسبت پیش بینی و مشاهدات آمده، برای همبستگی های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است(جدول ۲۷-۲۸)
مقادیر عددی توصیفگرهای انتخاب شده با روش GA-stepwise MLR برای همبستگی با هدف ۰٫۳ و ۰٫۴ گزارش شد( جدول ۳۰-۲۹)
نتایج بدست آمده با بهره گرفتن از روش های PLS، GA-PLS، PCR، GA-PCR و مقایسه روش ها با هم، برای همبستگی های مختلف به شرح زیر می باشد:
در روش PLS بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration و برای ۰٫۴ است، همچنین بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation و برای ۰٫۴ می باشد. در این روش مقدار B₀ برای همبستگی با هدف ۰٫۴ از همه بالاتر و برای همبستگی با هدف ۰٫۳ از همه کمتر بوده است. کمترین مقدار RMSE مربوط به Calibration و برای ۰٫۴ و کمترین این مقدار مربوط به Validation برای ۰٫۴ بوده اما تغییرات آن برای همبستگی های مختلف به یک شکل می باشد (جدول ۳۱).
در روش GA-PLS برای همبستگی با هدف ۰٫۳ و ۰٫۴ و لایهای مختلفRMSE و R-Squareمتفاوتی بدست امد : (جدول۳۲-۳۳).
در لایه شماره ۲ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۳ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد
در لایه شماره ۳ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۴ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۳ می باشد. باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد
در لایه شماره ۴ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۴ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۳ می باشد باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد
در لایه شماره ۵ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۴ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۳ می باشد باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۳می باشد.
در لایه شماره ۶ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۴ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای۰٫۳ می باشد.
در لایه شماره ۷ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۳ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۴ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد.
در لایه شماره ۸ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۳ می باشد، و بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد
در لایه شماره ۹ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۳ می‎باشد، وبیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۴ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴میباشد.
در لایه شماره ۱۰ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۳ می باشد، وبیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B₀ مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۴ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد.
در لایه شماره ۱۱ : بیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Calibration برای ۰٫۴ می باشد، وبیشترین مقدار R-Square و همبستگی مربوط به Validation مربوط به ۰٫۳ می باشد و بیشترین مقدار B0 مربوط به همبستگی با هدف ۰٫۴ می باشد و بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای ۰٫۳ و RMSE مربوط به Validation برای ۰٫۴می باشد(جدول۳۲-۳۳).
به طور کلی با مقایسه دو روش PLS و GA-PLS به نتایج زیر دست پیدا می کنیم:
بیشترین مقدار R-Square مربوط به Calibration برای همبستگی با هدف ۰٫۳ برای لایه ۷ با مقدار عددی ۰٫۳۶۸۵۴۷ می باشد.
بیشترین مقدار R-Square مربوط به Calibration برای همبستگی با هدف ۰٫۴ برای لایه ۱۱ با مقدار عددی ۰٫۴۱۲۹۰۹ می باشد.
بیشترین مقدار R-Square مربوط به Validation برای همبستگی با هدف ۰٫۳ برای لایه ۵ با مقدار عددی ۰٫۷۶۰۳۵۰ می باشد.
بیشترین مقدار R-Square مربوط به Validation برای همبستگی با هدف ۰٫۴ برای لایه ۱۱ با مقدار عددی ۰٫۵۸۴۳۴۷ می باشد.
بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای همبستگی با هدف ۰٫۳ برای لایه ۵ با مقدار عددی ۰٫۷۸۴۲۰۳ می باشد
بیشترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای همبستگی با هدف ۰٫۴ برای لایه ۵ با مقدار عددی ۰٫۶۸۶۴۶۸ می باشد.
بیشترین مقدار RMSE مربوط به Validation برای همبستگی با هدف ۰٫۳ برای لایه ۶ با مقدار عددی ۰٫۶۸۶۴۰۹ می باشد.
بیشترین مقدار RMSE مربوط به Validation برای همبستگی با هدف ۰٫۴ برای لایه ۹ با مقدار عددی ۰٫۵۳۹۶۰۰ می باشد.
بیشترین مقدار B₀ برای همبستگی با هدف ۰٫۳ مربوط به لایه ۴ و برای همبستگی با هدف ۰٫۴ مربوط به لایه ۱۱ می باشد(جدول۳۱-۳۲ ).
در روش PCR بیشترین مقدار R-Square مربوط به Calibration برای همبسگی با هدف ۰٫۳ است،. در این روش مقدار B₀ برای همبستگی با هدف ۰٫۳ از همه بالاتر است. کمترین مقدار RMSE مربوط به Calibration برای همبسگی با هدف ۰٫۳ بوده اما تغییرات آن برای همبستگی های مختلف به یک شکل می‎باشد. (جدول ۳۴).