منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
۴-۳-۴- قلعه ی عبدالله آباد
در روستای عبدالله آباد ، ۳۸ کیلومتری دامغان ، قلعه ی بزرگی وجود دارد که در وسط آ ن قلعه ی کوچک تری می باشد که داخل قلعه ی کوچک ، ساختمانی مشهور به عمارت ساخته شده و نیز در این قلعه انباری است که در قدیم برای نگهداری محصولات کشاورزی استفاده می کرده اند . (حقیقت، ۱۳۷۹، ص۶۳)

۵-۳-۴- قلاع روستای مایان
این روستا که در ۶ کیلومتری شهر و ۲ کیلومتری جنوب راه شوسه ی تهران – مشهد واقع است ، دارای سه قلعه به نام های قلعه بالا ، قلعه پایین و قلعه حرم می باشد قلاع بالا و پایین مسکونی است و در بیرون این دو قلعه هم تعداد زیادی از مردم خانه دارند ، اما قلعه حرم ، در جنوب آبادی قرار گرفته است .
قلعه ی مذکور دارای شش برج به ارتفاع ۸ متر است . در وسط حرم ساختمان هایی از جمله تالارهای بزرگی بود و در چهار گوشه اش اطاق هایی کوچک تر ، در طرف شمال خارج حرم خرابه ای بود که بیرونی می نامیدند و به فاصله صد متر ، گنبد خرابه ای بود که آن را «کورشاه» می گفتند . (مخلصی، ۱۳۵۶،ص۳۳)
۶-۳-۴- سایر قلاع و آتشکده
- قلاع کوه مهرنگار و منصورکوه .
- برج های تنگه گیو یا گیوتنگه .
- گور قلعه ، واقع در روستای کلاته ، ۴۲ کیلومتری دامغان .
- قلعه پنجم ، واقع در روستای کلاته «رودبار» ، ۴۴ کیلومتری دامغان .
- دیوار قلعه ، واقع در روستای فیروزآباد ، ۸ کیلومتری دامغان .
- قلاع و برج های تنگه تویه دروار .
۷-۳-۴- قلاع تنگه ی چشمه علی
همیشه در طول تاریخ راه دامغان به مازندران از طریق تنگه چشمه علی بوده و به همین جهت قلعه های مستحکمی در این راه ایجاد شده که از حمله و یورش اجانب در امان باشند . (حقیقت، ۱۳۷۳،ص۲۵)
۴-۴- آتش کده ی آبادی صبح
این آتش کده در ۵ کیلومتری شمال غربی آبادی قوشه واقع شده است که در حال حاضر فقط ستون های عظیم و قطور این ساختمان باقی مانده است . (حقیقت، ۱۳۷۰،ص۲۹)
۵-۴- نقاره خانه
در سه کیلومتری جنوب قوشه (روستای امروان (Amravan) منطقه ی یحیی آباد) در میان تپه ها و خرابه های متعدد ، بنای ویرانه ای از خشت خام به جای مانده که عده ای معتقدند این بنا باقی مانده ای از شهر تاریخی «قومس» یا «کومش» یا «صد دروازه» می باشد . ولی در صحت و سقم آن اطمینانی وجود ندارد . در اطراف ویرانه مذکور ، تپه ها و خرابه هایی به چشم می خورد که دارای برج های دیده بانی مخروبه می باشند . (صفاری، ۱۳۷۲،ص۶۷)
۶-۴- تپه های تاریخی
- تپه های چهل دختر ، تپه کرمان ، چهل دختران (همراه با آثار مقبره ، که به گفته ی اهالی صاحب آن یکی از شعرای دامغان بوده است) ، در روستای دروار .
- تپه پل، واقع در روستای بق .
- تپه های باستانی ، واقع در روستای امیرآباد .
- تپه معصوم زاده ، ماز ، تپه های گردال محمد ، تپه کوره محمد ، تپه سفید ، روستای فیروزآباد .
- تپه گردو ، تپه علی محمد سنگسری ، گلسار ، در روستای امروان ، ۳۵ کیلومتری دامغان .
- تپـه معصـوم زاده ، واقـع در روستـای امـام آبـاد ، ۲۳ کیلومتـری دامغـان . (حقیقت، ۱۳۷۹، ص۴۲)
۷-۴- برج ها
۱-۷-۴- برج طغرل
این برج به سال ۴۹۰ هجری قمری در جنوب روستای مهمان دوست (۲۰ کیلومتری شمال شرقی دامغان) و در نزدیکی «امام آباد» ساخته شده است .
شکل شماره۱۰ : نمایی از برج طغرل ، روستای مهمان دوست
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
شعاع داخلی این برج ۹۲/۷ متر و ارتفاع آن ۱۲ متر می باشد . لازم به تذکر است که ارتفاع اصلی آن بیشتر بوده و بعدها به علت فروریختن گنبد مخروطی شکل و زیبای این بنا ، از ارتفاع آن کاسته شده است . این برج آجری ، که مشهور به « برج معصوم زاده» گردیده ، از طاق نماهای بلند و مقرنس کاری های جالب آجری و دو کتیبه در بالای برج به خطوط کوفی و بنایی تشکیل یافته است .
تاریـخ بنـا بـا زمـان سلطان سنـجر سـلجـوقی مـطابقت دارد و مـردم محـل آن را«امـام زاده قـاسم» مـی گویند . (مخلصی ، ۱۳۷۵ ، ص ۴۵)
۲-۷-۴- برج پیر علمدار
در شرق شهر دامغان در محله ی خوریا ، نزدیک مسجد جامع و مدرسه ی حاج فتحعلی بیگ (حوزه ی علمیه ی دامغان) واقع گردیده که درسال ۴۱۷ هجری قمری به صورت برج مدور آجری با گنبد مخروطی پیازی شکل ساخته شده است . ارتفاع این بنا ۱۳ متر ، قطر داخلی آن ۵/۴ متر و شهرت آن به دلیل داشتن کتیبه ای زیبا و با خط کوفی مشبک می باشد . این ساختمان به سبک بنای چهل دختران است ، اما به آن ظرافت و زیبایی نمی باشد . (معتمدی ، ۱۳۷۸ ، ص۶۰)
ساختمان مذکور مقبره ی محمد بن ابراهیم ، پدر ابوحرب بختیار ، ممدوح منوچهری دامغانی است .
شکل شماره ۱۱ : نمایی از برج پیر علمدار ، دامغان
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
شکل شماره ۱۲ : نمایی ازنوشته های برج پیر علمدار ، دامغان
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
۳-۷-۴- گنبد زنگوله
در قرن هفتم هجری قمری در جنوب غربی شهر دامغان ، بنایی از خشت خام ساخته شده که در حال حاضر از گنبد آن اثری باقی نمانده است . این بنا از ارتفاعی حدود ۶ متر با طاق نماهای مقرنس بهره مند می باشد . (حقیقت ، ۱۳۷۳ ، ص ۶۸)
شکل شماره ۱۳ : نمایی از بنای خشتی گنبد زنگوله ، دامغان
منبع : سایت تاریخانه www . tarikhaneh . com
۸-۴- عمارات باستانی
۱-۸-۴- عمارت دختر ناصرالدین شاه
در بخش امیرآباد (مرکز بخش) مقابل قلعه ، خانه ای وجود دارد که نمای ظاهری آن بـا نقش و نگارهای آجری تزئین شده است . اهالـی منطقـه ، این بنـا را به دختـر ناصرالدین شـاه قاجـار نسبت می دهند که در آن زمان به آنجا تبعید گردیده بود . از جزییات این بنای تاریخی و ماجرای واقعه اطلاعی در دست نیست . هم اکنون ساختمان مذکور در تصرف مباشرین محلی می باشد . (صفاری ، ۱۳۷۲ ، ص۲۳)
۲-۸-۴- عمارت آغا محمدخان و فتحعلی شاه قاجار در چشمه علی دامغان
ایالت قومس و شهر دامغـان مـورد توجـه پادشـاهـان اولیـه ی ایـل قـاجـار بوده است و بـه همیـن جهـت آغـا محمدخان و فتحعلی شاه قاجار در چشمه علی دامغان ساختمان های زیبایی بنا کرد که بناهای مذکور در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی استان ، تا حدودی مرمت شده است .
این دو ساختمان تقریباً مقابل هم ، یکی در خشکی و دیگری در داخل دریاچه ی چشمه علی واقع اند . بدین صورت که در سمت شمال و در داخل دریاچه به فاصله ی قریب پانصد متر از تپه های آبده ، ساختمانی است دوطبقه ، دارای ایوان محصور در آب ، که فتحعلی شاه قاجار ساخته است ، و با گذشتن از تخته از ضلع شرقی و غربی بر روی فاصله ی زمین تا عمارت که قریب دو متر است از روی آب عبور می کند و به داخل عمارت می روند و در طبقه ی تحتانی و فوقانی که ایوان دارد ، از دو طرف باز است و هر کس در آن بنشیند از دو طرف دریاچه را زیر نظر دارد .