منصوب سازمانهای بزرگ بخش عمومی ایران ورشد ناچیز یا افت سطح مطالبات شهروندی در مورد حق دانستن حقایق و نظارت مردمسالار،از جمله دلایلی است که نظام گزارشگری مالی بخش عمومی ایران را با نارساییهای در خورملاحظهای روبروساخته است. (باباجانی،حعفر،۱۳۹۰،ص ۱و۲)
در این میان، دگرگون سازی گمرکات کشور در برای افزایش هرچه بیشتر امور مشارکتپذیر مردمی و تلاش در ایجاد خودکفایی گمرک از راه های ارائه خدمات و دریافت عوارض بابت خدمات انجام شده، اعمال مدیریت صحیح و تصمیمات مناسب و بهنگام مسئولین گمرک را ایجاب می کند، اجرای سیاست دولتی مبنی بر خودکفایی گمرکات کشور امکانپذیر نخواهد بود مگر با تجزیه و تحلیل صورتهای مالی که بر مبنای بودجه عملیاتی، گمرک در واحد مالی تهیه و تنظیم شده باشد، تحلیل و تفسیر این صورتهای مالی به مسئولین و گمرکات این امکان را خواهد داد تا نسبت به حذف درآمدهای پرهزینه و زائد و ایجاد درآمدهای سهل الوصول اقدام نمایند . و همچنین عوامل ایجاد کننده را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند در این پژوهش پژوهشگر تلاش می کند تا ارزیابی دقیقی از وضعیت گزارشگری گمرک شیراز انجام داده و در صورت امکان پیشنهادهایی عملی و مناسب برای ارتقاء وضعیت گزارشگری این سازمان ارائه نماید
۱ـ۲ـ بیان مسئلهوانگیزه برگزیدن موضوع پژوهش
امروزه افراد جامعه بیش از هر زمان دیگری نسبت به آینده خودشان حساسیت نشان میدهند. گمرک به عنوان یک سازمان عمومی برای پاسخگوئی به نیازهای اطلاعاتی مردم تلاش میکنند گزارش عملکرد خود را در قالب اعدادوارقام ارائه نمایند. در گمرک تلاش می شود یا توجه به منابع در دسترس و شناسایی محل درآمدها تلاش می کند برای راهنمایی و کمک به دستگاه مدیریت علاوه بر صورتحساب هایی که بطورمعمول در پایان دوره(صورتحساب درآمد و هزینه،صورتحساب مازاد و ترازنامه)تهیهوارائه می گردد در طی دوره مالی و یا فاصله های کوتاه نیز گزارش و صورتحساب های جداگانه تهیه میگردد که اهم آن به قرار زیر است:
۱ـ در آمدها وصولی و هزینه های انجام شده یک دوره و مقایسه آن با در آمدهای وصولی و هزینه های انجام شده دوره قبل .
۲ـ نمودار فعالیتهای مالی یکساله و مقایسه آن با برآوردهای بودجه و یا فعالیت های سال قبل.
۳ـ صورت وضعیت صندوق و بانک شامل صورتهای دریافت و پرداخت .
شفافسازی اطلاعات مورد ارائه به استفاده کنندگان از جمله، شهروندان و مقامات ذیصلاح یکی از وظایف اصلی گمرک است بدین منظور برقراری یک نظام گزارشگری مالی مطلوب برای ایفای مسئولیت پاسخگویی گمرک الزامی است. اطلاعات مالی توسط گروه های مختلف برای مقاصد گوناگون بکار گرفته میشوند. شورای شهر، مردم و مسئولین دستگاههای دولتی مرتبط با گمرک از استفاده کنندگان عمده گزارشات و سامانه مالی گمرک میباشند که پاسخگو یا عدم پاسخگو بودن این سامانه به استفاده کنندگان، نشانگر وضعیت این سامانههاست. سامانه مناسب از اجزایی تشکیل میشود که زنجیروار عمل میکنند و کارکرد نامناسب هرجزء این زنجیر میتواند عملکرد کل نظام گزارشگری مالی را با مشکل روبروکند. بدیهی است طراحی و به کارگیری یک نظام مناسب گزارشگری نیازمند دانش و تجربه کافی و مناسب است، که به نظر میرسد هم اکنون در گمرک شیراز با مشکلاتی روبرو است. و از آنجائی که پژوهشگر برای یافتن پاسخ سوالات ذهنی خودکه اکثرمردم نیز با آن مواجه بودندکه چرا گمرک صورت مالی خود را به صورت شفاف ارائه نمی کنند چون همواره اختلافاتی میان اجرای طرحها و بودجه دیده می شد سوال اصلی مطرح شده این بودکه۱- آیاسامانه گزارشگری مالی گمرک شیراز ازقابلیت های مورد انتظار از یک نظام گزارشگری مالی مطلوب برخوردارمی باشد؟ ۲- سامانه تامین اعتبار مورد استفاده گزارشگری مالی در گمرک شیراز تا چه اندازه توانایی کنترل هزینه های برنامه، طرحها و پروژهای مصوب سالانه گمرکات رادارد؟۳-آیا سامانه حسابداری دولتی مورد استفاده در گزارشگری مالی گمرک شیراز تا چه اندازه امکان توانایی گزارش دهی صورت های مالی رابه نحوه مطلوب رادارد؟ ۴-سامانه خزانه داری مورد استفاده در گزارشگر مالی گمرک شیراز تا چه اندازه امکان بازتاب اطلاعات مربوط به صورتهای مالی را دارد ؟ که از چهار سوال بالاسوال اول به عنوان سوال اصلی وسه سوال بعدی به عنوان سوالات فرعی در نظر گرفته شد بنابراین در این پژوهش ضعف های نظام گزارشگری مالی با گمرک شیراز مشخص و در صورت امکان پیشنهادهائی برای رفع این ضعف ها و تقویت نظام گزارشگری مالی سازمانهای یاد شده ارائه خواهد شد.
۱ـ۳ـ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش:
مدیریت دولت در امور اقتصادی از آن برای تاثیر اساسی در سرنوشت ملت دارد که اقتصاد ما اقتصاد دولتی است ، شکوفایی اقتصاد دولتی نتایج پر بار برای تمام شئون کشور و رکود اقتصادی بحرانهای مهیبی برای آن به دنبال دارد . پس امور اقتصادی دولت مهم و پاسخگویی در زمینه امور اقتصادی مهمتر است . مسئولین باید به آنچه که حق مردم ایجاب می کند در زمینه مسائل اقتصادی و دخل و خرج های دولتی به آنها گزارش دهند . مطالعه در زمینه های بالاو مقایسه وضع موجود در ایران و تشخیص نارسایی های اساسی گزارشگری مالی دولتی ، به منظور دستیابی به نظام های مناسب و قابل اجرا با در نظر گرفتن شرایط ، امکانات و مقررات کشور ، یک ضرورت اساسی است.
برای پاسخ به این ضرورت باید برنامه های مطالعاتی کوتاه مدت و بلند مدتی به منظور فراهم نمودن زمینه های لازم برای تدوین چهارچوب نظری و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی دولتی صورت پذیرد . با توجه به یکی از ارکان اساسی نظام های مردم سالار پاسخگویی است و یکی از این ابزارهای اصلی برای پاسخگویی برقراری نظام گزارشگری مالی است. (باباجانی،جعفر،۱۳۷۸،ص۳)
۱ـ۴ـ اهداف پژوهش:
هدف های کلی پژوهش شامل موارد زیر است:
-
- ارزیابی دقیق گزارشگری مالی موجود در گمرک شیرازو مقایسه آن با نحوه گزارشگری مالی مطلوب با توجه به عوامل تعیین شده.
-
- تعیین عوامل اصلی موثر درسامانه گزارشگری مالی گمرک شیرازبا استفاده از سامانه گزارش مطلوب
-
- ارزیابی عملکردسامانه های اطلاعاتی درحسابداری مالی و تامین اعتبار و سامانه خزانه داری باتوجه به شاخص موثر در گزارشگری مالی گمرک شیراز
۱ـ۵ـ فرضیه های پژوهش:
فرضیه اصلی :
سامانه تامین اعتباردرگمرک شیراز دارای توانایی کنترل هزینه های برنامه ، طرحها و پروژه های مصوب سالانه رادارامی باشد.
فرضیه های فرعی:
۱-سامانه تامین اعتباردر گمرک شیراز از توانایی کنترل هزینه های برنامه ، طرحها و پروژه های مصوب سالانه رادارامی باشد
۲- سامانه حسابداری دولتی مورداستفاده درگزارشگری مالی گمرک شیراز دارای توانایی گزارش دهی صورت های مالی به نحو مطلوب است.
۳-سامانه خزانه داری گمرک شیراز دارای قابلیت لازم مورد انتظار یک سامانه دریافت و پرداخت مطلوب وجوه است.
۴-سامانه های تنظیم تراز بودجه در گزار شگر مالی گمرک شیراز از یک قابلیت مورد انتظار برخوردار است
۱ـ۶ـ روش پژوهش:
روش پژوهش به صورت پیمایشی و میدانی می باشد انجام این پژوهش از نوع قیاسی- استقرائی می باشد.
بدین ترتیب پژوهشگر برای جمع آوری اطلاعات آغازین و کلی و همچنین در تدوین چارچوب نظری وپیشنیه پژوهش به صورت کتابخانه ای وبا استفاده از مقالات و نوشته های موجود در سایت های اینترنتی وکتابخانه های دانشگاه ها عمل خواهد کرد وبرای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در زمینه شناخت سامانه اطلاعات حسابداری گمرک شیراز و همچنین برای تاییدیاردفرضیات به شیوه استقرایی عمل خواهیم کرد.ازسوی دیگراین پژوهش ازنوع کاربردی است.
۱ـ۷ـ روش جمع آوری اطلاعات :
در این پژوهش جمع آوری اطلاعات به روش های زیر انجام می گیرد .
-
- مطالعات کتابخانه ای:
الف- استفاده از پایان نامه های مشابه ، کتب موجود در کتابخانه ای دانشگاهها ، مقالات نوشته های موجود در سایت های اینترنتی .
ب- اسناد ومدارک مربوط موجود در سازمان های مورد نظر.
۲-مطالعات میدانی:
در مطالعات میدانی از روش های زیر استفاده خواهد شد :
الف- مصاحبه : برای شناسایی سامانه اطلاعات گمرک نیازهای اطلاعات آنها علاوه بر استفاده از اسناد ومدارک موجود در این سازمان ها از روش مصاحبه با مسئولین ذ یربط نیز استفاده خواهد شد.
ب- پرسشنامه:در این پژوهش اطلاعات لازم برای آزمون فرضیات به روش پرسشنامه گرد آوری خواهد شد.
۱ـ۸ـ قلمروپژوهش:
قلمرو مو ضوعی پژوهش: بررسی قابلیت گزارشگری مطلوب سامانه اطلاعات حسابداری ، لازم به یادآوری است که منظور از اصطلاح مطلوب در عنوان بالاهمان سامانه ای است که نیازهای اطلاعاتی مدیریت را برای تصمیم گیری های مالی را تامین می کند.
قلمرو مکانی گمرک شیرازمی باشد.
قلمرو زمانی پژوهش: به طورصرف یک سال مالی۱۳۹۱می باشد.
از آنجایی که سامانه حسابداری برای گمرک بایستی به شیوهای طرح ریزی شود تا هر زمان که مدیران و افراد ذینفع و یا قانون مقرر می دارد بتوان نسبت به تهیه و تسلیم صورتهای مالی اقدام نمود. به موجب قانون سال مالی در گمرک از اول فروردین ماه آغازو در پایان اسفند خاتمه می یابد ولی دوره عمل بودجه هر سال تا ۱۵ اردیبهشت ماه سال بعد خواهد بود و تعهداتی که تا آخر اسفند هر سال به تعهددرآمده باشدتا خاتمه دوره عمل بودجه از محل اعتبارات مربوطه قابل پرداخت است به همین خاطر یک سال مالی رابرای تطبیق با بودجه همان سال گزینه شده است.
۱ـ۹ـ متغیرهای پژوهش :
در این پژوهش متغیرهای استفاده شده برای ارزیابی عملکردسامانه های گزارشگری مالی باتوجه به فرضیه ۱-کنترل بودجه به عنوان متغیرمستقل وکنترل هزینه ها به عنوان متغیر وابسته درفرضیه۲-حسابداری دولتی به عنوان متغیرمستقل وگزارشگری مالی به عنوان متغیروابسته ودرفرضیه ۳- خزانه داری مورداستفاده گمرک به عنوان متغیرمستقل وسامانه دریافت و پرداخت به عنوان متغیروابسته درنظرگرفته شده است.