الف : اهداف کششی[۵]
قدیمیترین مسایل مکان یابی میباشد و اشاره به نزدیکی هر چه بیشتر مکان انتخابی به مشتریان و حداقل نمودن میزان فاصله و مسافت را دارد. در واقع مسایلی که تابع هدف آنها به صورت کمینه سازی است، هدفهای کششی دارند(امینی، ۱۳۸۶).
ب : اهداف فشاری[۶]
این اهداف از اوایل دهه ۱۹۷۰ بوجود آمدند و مسایل مکان یابی مراکز نامطلوب را در بر میگیرند. هدف در این مسایل، حداکثر کردن فاصله مکانهای جدید از مکانهای موجود است. مدلهایی که برای این نوع اهداف ارائه شدند بعدها به مدلهای مکان یابی مضر[۷] معروف شدند. مثال برای یافتن مکان مناسب برای دفن زباله که در آن، یکی از هدفها بیشینه کردن فاصله این مکان، از مناطق مسکونی است(منبع قبلی، ۱۳۸۶).
پ : اهداف متعادل[۸]
اهدافی هستند که تلاش در متعادل ساختن مسافت بین مکان و مشتریان دارند. این هدفها پیوسته ترین نوع هدفها هستند و هدف اصلی آنها دستیابی به برابری است. این هدفها بیشتر در تصمیم گیریهای عمومی کاربرد دارند؛ جایی که هدف برقراری عدالت بین افراد است. مانند متعادل کردن حجم کاری مراکز پلیس که سبب متعادل شدن ارائه خدمات به متقاضیان می شود(منبع قبلی، ۱۳۸۶).
معیارهای مکان یابی زمینهای ورزشی در شهر
الف: دسترسی
مهمترین معیار در مکان یابی فضاهای ورزشی، آسانی دسترسی است. این معیار برای همه مرکزهای ورزشی- از کوچکترین آنها تا مرکز ورزشی شهر- مصداق دارد. اما ضوابط تحقق این معیار در سطوح گوناگون متفاوت است. دسترسی در مرکزهای ورزشی واحد همسایگی و محله استقرار یابند، شعاع متوسط دسترسی کاهش مییابد و معیار آسانی دسترسی، تحقق مییابد. دسترسی آسان در مرکزهای ورزشی ناحیه و بالاتر، مستلزم برخورداری این مرکزها از شبکه دسترسی مناسب و با ظرفیت بالاست؛ زیرا برخلاف سایر فضاهای فرهنگی و تفریحی(مثل کتابخانه ها، فضاهای بازی، و مانند آنها که پیشتر بررسی شدند) مراجعان به این فضاها، افزونتر بر بهره برداران شامل تماشاچیان نیز می شود. بنابراین هنگام برگزاری مسابقهها، تقاضای سفر برای مراجعه به این مرکزها افزایش مییابد و در صورت نبود شبکه دسترسی مناسب، اختلال ترافیکی گستردهای در اطراف مرکز ورزشی به وجود می آید.
ب: آسایش
یکی دیگر از معیارهای مکان یابی این فضاها حفظ آسایش شهروندان است. فضاهای ورزشی، در شمار فضاهای پر سرو صدا محسوب میشوند و اگر مناطق مسکونی، آموزشی و درمانی در اطراف این فضاها قرار گرفته باشند، هیاهوی بازیگران و تماشاچیان- که لازمه تحرک و هیجانی ناشی از فعالیتها ورزشی است- موجب سلب آسایش شهروندان میگردد. این فضاها باید در جایی از شهر واقع شوند که سبب اختلال در آسایش شهروندان نگردند. ایجاد منطقه حایل بین مرکز ورزشی و کاربریهای حساس به آلودگی صوتی(فاصله گذاری بین این کاربریهای ناسازگار ) استفاده از فضای سبز، سرپوشیده کردن فضاهای ورزشی و به کارگیری سایر راه هایی که برای کاهش آلودگی صوتی به کار می آید، به تحقق این معیار کمک می کند.
پ: همجواری
همجواریهای مناسب برای مرکزهای ورزشی واحد همسایگی، محله، پارک، فضای سبز و فضاهای فرهنگی و تفریحی دیگر، محلههای مسکونی و مرکز های آموزشی (البته با حفظ فاصلهی مناسب) است. برای مرکزهای ورزشی ناحیه و بالاتر، افزون بر موارد ذکر شده، شبکه های بزرگ راه ها، مناطق خوش آب و هوا، ییلاقها و کوه پایهها نیز بهترین همجواریهای مناسب هستند. همجواریهای نامتناسب نیز، کاربریهای بهداشتی و درمانی، صنعتی و کارگاهی و ایستگاههای جمعآوری یا مرکزهای دفع زباله هستند. انتخاب زمین باید پس از بررسی کاربری زمینهای همجوار و تعیین میزان سازگاری یا ناسازگاری آنها با فعالیتهای ورزشی انجام شود.
گذشته از اینها ضروری است، ملاحظات زیر در مکان یابی زمینهای ورزشی در نظر گرفته شوند:
-انتخاب زمین باید به گونه ای باشد که امکان توسعه و گسترش مرکزهای ورزشی در آینده فراهم باشد.
-موقعیت زمین باید با توجه به امکان دسترسی پیاده – سواره به وسایط نقلیهی عمومی پیش بینی شود.
-انتخاب زمین باید به گونه ای باشد که امکان دسترسی به تأسیسات زیر بنایی، مانند شبکه فاضلاب، آب، برق، تلفن و گاز فراهم باشد.
-موقعیت ورزشگاههای جدید باید با توجه به شبکه ورزشی موجود در شهر پیش بینی شود(سازمان برنامه، ۱۳۷۴).
ت: شیب کم زمین
شیب کم از دیگر معیارهای مکان یابی برای بیشتر رشته های ورزشی است، به جز رشتههایی مثل کوهنوردی و اسکی که به شیب زیاد نیاز دارند. دیگر رشته های ورزشی در زمینهای کم شیب انجام میگیرند.
عوامل مؤثر در انتخاب زمین فضاهای ورزشی
مشخص بودن وضعیت مالکیت زمین و نوع کاربری آن.
از تمام جهات، بلا معارض باشد.
با توجه به مطالعات اقلیمی وتعیین جهت باد باید توجه داشت زمین انتخابی در مسیرعوامل آلودگیزا مثل دود کارخانجات، مواد شیمیایی، بوی محل تجمع زبالهها، فاضلاب شهری، قبرستان، کشتارگاه، محلهای دارای آلودگی صوتی، مرغداری، کورههای آجر پزی، تیمارستان، گورستان، پمپ بنزین و … نباشد .
رعایت حریمهای قانونی معابر رودخانههای فصل، مرزی، دریا و دریاچه الزامی است.
امکان استفاده مجموعه در خصوص آب قابل شرب الزامی است و استفاده از آب چاه، چشمه یا قنات با اخذ مجوز از اداره بهداشت منطقه به لحاظ میکروبیولوژی ضروری است.
دارا بودن شبکه برق سراسری.
امکان استفاده از تسهیلات شبکه مخابرات.
امکان استفاده از شبکه سراسری گاز.
زمین انتخابی نباید در اراضی پست وسیلگیر واقع شده باشد .
دارای شیب ۲% و حداکثر ۱۰ % درصد باشد.
زمین نباید در مجاورت محلهائی که احتمال ریزش کوه و بهمن وجود دارد قرار داشته باشد.
زمین باید خارج از حریم کابلهای هوائی و زمینی فشار قوی برق باشد .
زمین باید خارج از حریم خطوط اصلی و فرعی گاز رسانی باشد .
زمین باید خارج از حریم لوله های سراسری نفت رسانی حتی با فاصله خیلی زیاد باشد، البته ارجح است از ساخت فضا در کنار چنین خطوطی خودداری نمود.
زمین دارای عوارض و توپوگرافی نامناسب که هزینه های آماده سازی زیاد را در بر خواهد داشت نباشد .
زمینهائی که دارای سطوح صاف و مناسب یکپارچه برای تجمع ساختمانها و فضاهای ارتباطی بین زمینهای ورزشی نباشند مناسب نیستند .
از نظر راه دسترسی و جانمائی زمین براساس طرحهای تفضیلی یا هادی مصوب لازم است که کروکی زمین تهیه شده و به تأیید مراجع ذیصلاح برسد .
حریمهای قانونی راههای احتمالی موجود در اطراف زمین بعد از اخذ استعلام رعایت شود تا ابعاد قطعی زمین پس از اصلاحی مشخص گردد .
استعلام از شهرداری یا ادارات ذیربط به لحاظ اینکه مشخص گردد زمین در محدوده طرح توسعه فعلی یا آینده شهر یا مسیر بزرگراههای ارتباطی واقع نشده باشد.
زمین نزدیک و در مسیر حوزه های آبریز فرعی و اصلی و رودخانهها قرار نداشته و باتلاقی نباشد .
زمینهای واقع بر روی آب انبارهای متروکه و مدفون در خاک، مسیر قنوات یا دایره مردود میباشد .
زمینهایی که عمق خاک دستی و بقایای زباله در روی آنها بیش از حد پی سازی باشد برای احداث ساختمان مناسب نیستند .
زمینهای همجوار با پستهای زمینی فشار قوی نامناسبند.
زمینهای واقع شده در جلوی منابع زیرزمینی آب شهر که در عمق پائینتر هم واقع گردیدهاند برای احداث ساختمان مناسب نیستند .
زمینهای واقع شده در خط القعر شهرها مناسب احداث ساختمان نمیباشند .
زمینهایی که در کنار مخازن سوخت شهرها واقع گردیدهاند برای احداث ساختمان نامناسبند .
اشتباهات متداول در مکان یابی
اشتباه در تعیین مکان ورزشی، ضررهای جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت و گاهی منجر به تغییر محل باصرف هزینه های زیادشده، یا به رکود و تعطیلی کامل فعالیت بیمهای میانجامد. عموماً اشتباه در تعیین محل، هنگامی پیش می آید که تعریف درستی از آنچه از ما خواسته می شود در دست نباشد. اشتباههای دیگری نیز وجود دارد که حتی مدیران زیرک نیز دچار آن میشوند. برخی از این نوع اشتباهها برای توجه بیشتر مدیران، محققان و افراد کلیدی و تصمیم گیری در مسایل مکان یابی به این شرح بیان می شود:
مکان یابی فضاهای ورزشی شهر تالش و حومه با استفاده از۹۲ ...