مقایسه توده بدون چربی[۴](FFM) دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی؛
مقایسه توان هوازی دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی؛
مقایسه استقامت عضلانی (کمربندشانه و شکم) دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی؛
مقایسه انعطاف پذیری دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی؛
مقایسه آمادگی جسمانی دختران دبیرستانی مدارس تیزهوشان با مدارس عادی.
۱-۵. فرضیه های تحقیق
فرضیه های این تحقیق به شرح زیر بودند:
سطح فعالیت بدنی دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
BMI دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
WHR دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی دار دارد.
در صد چربی بدن دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
وزن بدون چربی دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
توان هوازی دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
استقامت عضلانی کمربند شانه ای دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
استقامت عضلانی شکم دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری دارد.
انعطاف پذیری دختران دبیرستانی مدارس تیز هوشان با مدارس عادی تغاوت معنی داری دارد.
بین امتیاز آمادگی جسمانی دختران دبیرستانی مدارس تیزهوشان با مدارس عادی تفاوت معنی داری وجود دارد.
۱-۶. محدودیت های تحقیق
محقق در انجام این پژوهش تلاش لازم را بر کنترل دقیق اجرای آن به عمل آورد، ولی برخی از عوامل موجب بروز محدودیت هایی در اجرای پژوهش شد که از نظر محقق غیر قابل کنترل بودند. این محدودیت ها عبارتند از:
ـ تفاوت در انگیزش شرکت کنندگان هنگام اجرای آزمون های آمادگی جسمانی؛
ـ تفاوت در سطح اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شرکت کنندگان؛
محدودیت های اعمال شده توسط محقق: ـ با نمونه گیری تصادفی از دانش آموزان عادی سعی بر کنترل برخی تفاوت ها شد. ـ شرکت کنندگان ۱۶-۱۴ ساله و دبیرستانی بودند.
۱-۷. تعریف واژه ها
۱-۷-۱. ترکیب بدنی: اشاره به ترکیب شیمیایی بدن دارد که از دو جزء توده چربی و بدون چربی تشکیل شده است(۵۵). در این تحقیق ترکیب بدن با بهره گرفتن از کالیپر و روش سه نقطه ای جکسون و پولاک سنجیده شد.
۱-۷-۲. آمادگی جسمانی: سازمان بهداشت جهانی آمادگی جسمانی را (توانایی اجرای کار عضلانی به صورت رضایت بخش) تعریف نموده است و انجمن آمادگی جسمانی آن را بصورت (توانایی انجام فعالیتی روزانه با قدرت، هوشیاری، بدون خستگی بی مورد و لذت بردن از سرگرمی های اوقات فراقت و توانایی رو به رو با موارد اضطراری پیش بینی نشده) بیان کرده است (۴۸). عوامل آمادگی جسمانی این تحقیق عبارت بودند. توان هوازی، استقامت عضلانی شکم، استقامت عضلانی کمربند شانه، انعطاف پذیری.
.۱-۲-۷-۱ استقامت عضلانی کمربند شانه ای و شکم: استقامت عضلانی، توانایی یک عضله یا گروهی از عضلات برای انجام تعدادی حرکات یکنواخت و یا انقباض نسبتاً طولانی است. قابلیت مذکور، معمولاً با شمارش تکرار(مانند دراز و نشست و کشش بارفیکس) مورد ارزیابی قرار ی گیرد (۴۲).
۱-۷-۲-۲. توان هوازی: توانایی بدن برای انتقال اکسیژن و مواد غذایی در حین فعالیت به تمام اندام های حیاتی (۴۶).
۱-۷-۲-۳. انعطاف پذیری: توانایی حرکت آزادانه، بدون محدودیت و بدون درد در سرتاسر دامنه حرکتی یک مفصل یا گروهی از مفاصل (۴۸).
۱-۷-۳. فعالیت بدنی: فعالیت بدنی روزانه [۵](DPA) هر نوع فعالیت بدنی است که شما به صورت روزانه آنها را انجام می دهید. نوع فعالیت بدنی روزانه انتخابی شما می تواند نماینگر علایق و تمایلات شما باشند (۷۲). در این تحقیق از پرسش نامه RAPA برای بررسی سطح فعالیت بدنی دانش آموزان استفاده شد.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱. مقدمه
در هر پژوهشی، ارائه زمینه هایی که به تبیین بهتر موضوع کمک کند، اجتناب ناپذیر است. بنابر این سوابق پژوهشی، توجیه کننده کار پژوهشگر و نشانگر ابهامات موجود در موضوع پژوهش می باشد. بدیهی است فرضیه های پژوهش که در فصل پیش به آنها اشاره شد، به نحوی از بحث استنتاج و انشاء شده اند. در تنظیم مطالب این فصل سعی شده است رشد و تغییرات فیزیولوژیکی، عوامل اثر گذار بر رشد، ترکیب بدنی، آمادگی جسمانی، شیوه زندگی، موفقیت تحصیلی در دختران دبیرستانی تیز هوش با دختران عادی مقایسه شود. در ادامه فصل پژوهش های مرتبط با عوامل مذکور مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت جمع بندی از فصل ارائه شده است.
۲-۲. مبانی نظری
۲-۲-۱. دوران رشد و تغییرات فیزیولوژیکی
شناخت فرایند رشد برای درک تغییرات تکاملی در فیزیولوژی ورزشی ضروری است. عوامل تعیین کننده در عملکرد و فیزیولوژی ورزشی رابطه تنگاتنگی با رشد پیکری دارند. فعالیت بدنی به نوبه خود بر فرایند رشد تأثیر دارد. بنابر این، عواملی که براین رابطه رشد- فعالیت ورزشی تأثیر می گذارند اهمیت ویژه دارند (۱۸).
رشد چندین ویژگی مشخص دارد: ۱. رشد یک فرایند تغییر پیوسته در ظرفیت های کارکردی است. ارگانیسم زنده، همیشه در حال رشد است، اما میزان تغییر در طول عمر طی زمان های مختلف بسیار چشمگیر یا غیر قابل توجه هستند.
-
- رشد با سن ارتباط دارد. یعنی رشد همراه با افزایش سن توسعه می یابد، اما در زمان های مختلف سریع یا آهسته اتفاق می افتد. میزان رشد افراد مختلف با افزایش سن آنان یکسان نیست. ۳. رشد یک تغییر متوالی است و با نظمی خاص یک مرحله به مرحله برگشت ناپذیر بعدی منتهی می شود. این تغییر نتیجه تعامل درون فرد و تعاملات شخص و محیط است. همه افراد یک الگوی رشدی قابل پیش بینی را طی می کنند اما نتایج رشد افراد منحصر به فرد است.
کارکرد افراد در زمینه های مختلف جسمانی و اجتماعی و شناختی و روانشناسی است. ما واژه هایی مانند رشد شناختی یا اجتماعی را برای نمایش فرایند تغییر در زمینه های خاص بکار می بریم. اغلب دانشمندان اجتماعی در مطالعه یکی از جنبه های رشدی تخصص دارند (۵۷).
رشد، تکامل و بلوغ واژه هایی هستند که می توانند برای توضیح تغییراتی که از هنگام لقاح در بدن شروع می شوند و تا دوران بزرگسالی ادامه می یابند، مورد استفاده قرار گیرند. منظور از رشد، افزایش اندازه بدن و یا هر قسمتی از آن است. تکامل، تمایزی است که در طول مسیر اختصاصی شدن عملکرد ایجاد می شود، بنابر این نشان دهندۀ تغییرات عملکردی است که با رشد اتفاق می افتد. بلوغ نیز به مراحلی اشاره می کند که منجر به بزرگسالی و تبدیل شدن به یک فرد کامل می شود. برای مثال منظور از بلوغ استخوانی، تکامل کامل دستگاه اسکلتی است، یعنی این که رشد طبیعی و استخوانی شدن تمام استخوان ها کامل شده باشد. در حالی که بلوغ جنسی اشاره به داشتن دستگاه تولید مثل تکامل یافته دارد. وضعیت بلوغ یک کودک یا نوجوان می تواند به وسیله موارد زیر مشخص شود:
سن تقویمی
سن استخوانی
مرحله بلوغ جنسی(۵۵)
سازوکار های اعجاب انگیز رشد دور از درک ماست. با وجود این، در دهه ۱۹۹۰ پیشرفت های فراوانی در شناسایی بسیاری از عوامل مؤثر بر رشد انسان و نیز مبانی ژنی کنترل بیان رخ مانۀ این عوامل به دست آمد. یافته های ۲۰ سال اخیر در بارۀ چگونگی رشد انسان چقدر ابتدایی و پیش پا افتاده اند. در واقع، به نظر می رسد هر اطلاع جدیدی بیش از آنکه تصویر رشد را واضح تر کند، پیچیدگی های بس وسیع فرایند رشد را نمایان می سازد (۱۸).
رشد حرکتی و شرکت فعال کودک در بازی های گوناگون حرکتی اساس رشد عاطفی – اجتماعی، روانی و حرکتی و شناختی او را تشکیل می دهد (۳۵). پژوهشگران معتقدند که فعالیت های بدنی، توانایی های کودکان را به شیوه های گوناگون پرورش می دهند و تجربه آنها می تواند بر آهنگ رشد تاثیری شگرف داشته باشد (۷۴،۸۱).
با عمومیت یافتن ورزش نوجوانان و تاکید برافزایش آمادگی جسمانی کودکان، لازم است که اساس فیزیولوژیکی رشد و تکامل را در یابیم. کودکان و نوجوانان نباید به عنوان بزرگسالان کوچک در نظر گرفته شوند. آنها در هر مرحله ای از تکامل خود، خصوصیات ویژه ای دارند. رشد و تکامل استخوان ها، عضلات، اعصاب و اندام ها تا حد زیادی ظرفیت های فیزیولوژیکی و عملکردی آن ها را تعیین می کند (۵۵).
اگر چه رشد و نمو جسمی و بالیدگی با یک الگوی همسان و پیش بینی شده توسط ساختار ژنتیکی به پیش می رود، عوامل متعدد و متنوع محیطی در دامنه طول عمر انسان برای تغییر الگوهای رشد حرکتی و آهنگ آن وارد عمل می شوند (۵۸).
دوران پس از تولد، از زمان تولد تا تقریبا ۱۷ یا ۱۸ سالگی، دوران تحرک فرایند های زیستی برای رسیدن به بلوغ و وضعیت بزرگسالی است. در این محدودۀ زمانی، در کنار دامنۀ رشد پیکری در سال های رشد، آهنگ تغییرات نیز برای ما اهمیت دارد (۱۸).
۲-۲-۲. تاثیر عوامل رشدی بر آمادگی بدنی
رشد را اغلب چنین تعریف کرده اند: سلسله ظرفیت ها و استعداد های گسترش یابنده ای که به تدریج برای فرد مایه سهولت و کارکرد بیشتر و مؤثرتر می شود، مانند حرکت های سست و خام کودکان در دوران کودکی که رفته رفته بر اثر رشد به مهارت های سریع و شگفت انگیزی در نوجوانی تبدیل می شود. یعنی، سستی و ناتوانی کودک به نیرومندی و استواری و الفاظ نامفهوم او به بیان اندیشه های مجرد و سنجیده تکامل می یابد. رشد هنگامی امکان پذیر می شود که میان فرد و محیط او پویائی و ارتباط فعال برقرار گردد. میان کنش پایدار و مستمری که در رابطه با کودک ومحیط انجام می شود زمینه دگرگونی های پیچیده ای است که شاخص اصلی رشد به شمار می آید (۱۵). ارگانیسم زنده یک دوره رشدی در اندازه جسمانی دارد. این دوره از زمان لقاح شروع و در اواخر نوجوانی یا اوایل ۲۰ سالگی به پایان می رسد. تغییرات در اندازه بافت ها بعد از دوره نمو جسمانی است. بعنوان مثال افزایش توده عضلانی همراه با تمرینات هوازی از طریق واژه های دیگری بیان می شود. بنابر این رشد و نمو شامل تغییر در اندازه و ظرفیت کارکردی است(۵۷). رشد انسان عبارت از فرایند ترکیب مواد در سلول های موجود، که سبب افزایش اندازۀ سلول های جدید می شود. در اصل، بحث ما در بارۀ افزایش اندازۀ سلول (هیپرتروفی)[۶] تعداد سلول (هیپر پلازی)[۷] یا هر دوی آنها است که سبب رشد عمومی بدن می شوند. در یک بافت معین، هر یک یا هر دوی این فرایند ها می توانند در افزایش حجم یا سطح بافتها دخالت داشته باشند. فرایندی که در زمانی برتری دارد،ممکن است در زمان دیگر چنین نباشد. برای مطالعه اثر فعالیت بدنی روی رشد، بهتر است واژه های هیپر تروفی و هیپرپلازی، دقیقتر تعریف شوند. هیپرپلازی افزایش تعداد عناصر است. بر اساس این تعریف، نه تنها افزایش تعداد تمام سلولها بلکه تکثیر و رشد اندامک های داخل سلول را نیز در بر می گیرد. بنابر این هیپر پلازی سلولی یا اندامک سبب هیپرتروفی سلول و در نتیجه بافت یا ساختار بدنی می شود. تکثیر سلول بسیار پیچیده تر از هیپر تروفی آن است زیرا تکثیر سلول معمولا به تقسیم هسته (میتوز) و کپی برداری از DNA نیاز دارد، در حالی که هیپر تروفی شامل استفاده بیشتر از DNA موجود برای رشد سلول می شود (۲).
تکامل سیستم های گوناگون بدن انسان در دوران رشد و حفظ هومئوستاز عملکرد های بهینه ی ارگانیسم انسانی به حرکت وابسته است. هر چند مقدار حرکت (کمیت) سهم بسزایی در تقویت عملکردهای هومئوستاتیک سیستم های بدن دارد، اما به نظر می رسد در تکامل مطلوب فرایند های سلولی و دستگاهی بدن انسان، کیفیت حرکت اهمیت بیشتری دارد. بنابر این در رویکردهای جدیدتر، بر چگونگی حرکات ورزشی در تمام دوران زندگی، استفاده از فعالیت های مفرح و فعال کردن تمام جنبه های حرکتی عصبی – عضلانی تاکید شده است تا نشاط روانی و جسمانی به صورت توام ایجاد شود. و بیماری های متابولیک کاهش یابند. این موضوع به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی که بسیاری از بیماری های متابولیکی حاصل از فقر حرکتی در آن پایه ریزی می شود باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد (۲۵).
همچنان که کودکان از نظر اندازه بزرگ می شوند، به تدریج تمام ظرفیت های عملکردی خود را بدست می آورند. این موضوع به ویژه، در مورد توانایی حرکتی، قدرت و ظرفیت هوازی و غیر هوازی صادق است (۵۵). رشد بدنی مهم ترین عامل گسترش پاسخ های بدن به فعالیت در سال های کودکی است. به علاوه، تفاوت های موجود در میزان رشد، مسؤل تفاوت های درون فردی در عملکرد بدنی در گروه سنی کودکان است. حداکثر اکسیژن مصرفی(vo2 max) پسری ۱۶ ساله سه برابر بیشتر از ۵ سالگی اوست. قدرت گرفتن دختران نیز در همین محدودۀ سنی سه برابر افزایش می یابد. نوجوانان، در مقایسه با خردسالان، سرعتی معین را اقتصادی تر می دوند(یعنی، با vo2 کمتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) (۱۸).
تمامی این موارد در اصل افزایش اندازۀ بدن را نشان می دهند. ریۀ مردان بین سنین ۶ تا ۱۶ سالگی از ظرفیت پایین ۱۹۳۷ میلی لیتر به ۵۶۸۵ میلی لیتر می رسد، و وزن قلب آنها از ۹۵ گرم تا ۲۵۸ گرم رشد می کند. با رشد کودک، این افزایش ها در گسترش حداکثر تهویۀ دقیقه ای و حجم ضربه ای آشکار می شود. قدرت عضله به دنبال افزایش حجم بافت عضله افزایش می یابد. برآورد ها نشان می دهند کل وزن عضلات بدن دختران در ۶ سالگی ۷ کیلوگرم است و در نوجوانی به ۲۳ کیلوگرم افزایش می یابد. با افزایش سن و طول پاها، تواتر گام ها در سرعت معینی کاهش می یابد و به کمتر شدن اکسیژن کلی مورد نیاز دویدن منجر می شود (۱۸).
فعالیت یا عدم فعالیت می تواند فرایند رشد طبیعی را عملا در تمام بافت های بدن تغییر دهد. این تغییر سبب بروز حالتی در بافت می شود که آن را قادر می سازد در برابر استرس های مشابه تحمل بیشتری داشته باشد. بر اساس منحنی های رشد قد ووزن که به خوبی توصیف شده اند می توان ساختار بدنی فرد بالغ را از اولین سال های زندگی با دقت زیادی تخمین زد، اما روشن است که پارامتر های رشد تا اندازۀ زیادی تحت تاثیر عوامل محیطی مانند هورمون ها، تغذیه، و فعالیت های بدنی یا فقدان آنها قرار می گیرند (۲).
ورزش برای رشد مناسب استخوان ضروری است. اگر چه ورزش هیچ اثری بر طول استخوان ندارد و یا تأثیر آن جزئی است، اما باعث افزایش چگالی آن از طریق رسوب مواد معدنی بیشتر در ماده زمینه استخوان می شود. که استحکام استخوان را افزایش می دهد (۵۵). غیرفعال شدن بدن یا بخشی از آن به سرعت سبب کاهش املاح استخوان ها می شود و آنها را نسبت به بروز صدمات و تغییر شکل مستعدتر می کند. از سوی دیگر فشار فوق العاده زیاد سبب آسیب دیدگی استخوان ها می شود، به ویژه در سال های قبل از بلوغ که رشد استخوانی سریع و حاوی سلول های غضروفی آسیب پذیر است. دلایل بسیاری وجود دارد مبنی بر این که فعالیت مناسب و مطلوب سبب رشد و نگهداری استخوان ها می شود. برخی مطالعات نشان می دهد، پسر هایی که فعالیت شدید، نه فوق العاده سنگین ، داشته اند از رشد قد و وزن بیشتری نسبت به پسرهای غیر فعال برخوردار بوده اند (۲).
